|
عنوان
|
ابن عربی و استعاره؛ بررسی روش‌شناسی ابن عربی در تبیین عالمِ صغیر با تأکید بر نظریۀ استعارۀ جرجانی
|
|
نوع پژوهش
|
مقاله چاپ شده
|
|
کلیدواژه‌ها
|
استعاره، عبدالقاهر جرجانی، ابن‌عربی، عالم صغیر، عالم کبیر
|
|
چکیده
|
یکی از موضوعات مهم در حوزه عرفان و تصوف اسلامی، مسأله عالم صغیر و عالم کبیر است. البته این موضوع مختصِ حوزه اندیشگی عرفان اسلامی نیست بلکه از جمله مسایل مورد بحث در عرفان ابن‌عربی بوده و نقشی حیاتی در عرفان او و پیروانش دارد. البته سر رشته‌های آن را می‌توان در میان قدیمی‌ترین و اصیل-ترین باورهای جوامع بشری نیز جستجو کرد. چون نوشته‌های شیخ اکبر مبتنی بر نوع ویژه‌ای از زبان‌شناسی است که شاید در بیان هیچ‌کدام از عرفا به کار گرفته نشده‌باشد، توصیف و تبیین پژوهشگر عرفانِ او نیز باید مسایل مربوط به زبان و متعلقات آن را به‌عنوان یک فرض پیشینی در نظر داشته‌باشد. بررسی کتاب التدبیرات الهیه ابن‌عربی نشان می‌دهد که او در تبیینِ چگونگیِ تطبیقِ جهان کبیر و صغیر از استعاره کمک می‌گیرد. ابن عربی در ابتدای کتاب، تعریفی از استعاره ارائه کرده که دقیقاً مطابق با تعریف نظریه‌پرداز استعاره در بلاغت اسلامی، یعنی شیخ عبدالقاهر جرجانی، است. عنصر حیاتی در این تعریفِ همانند از استعاره را باید در «جامع» جستجو کرد که متضمن شکل‌گیری و ماندگاری استعاره است. تعریف مذکور در این پژوهش بررسی شده، نمونه‌هایی از تطبیقات عالم کبیر و صغیر با استفاده از نظریه استعاره جرجانی تجزیه و تحلیل شده است. نتیجه پژوهش دال بر این است که شیخین نه تنها در تعریف استعاره و تأکید بر مسأله أخصِّ صفاتِ مشبه‌به در شکل‌گیری استعاره اتفاق نظر دارند، بلکه ابن عربی این نظریه را در بعد عملی و در ساحتی هستی‌شناختی نیز به کار گرفته و از آن نتایج مطلوبی به دست آورده است.
|
|
پژوهشگران
|
علی اکبر باقری خلیلی (نفر چهارم)، فرزاد بالو (نفر سوم)، سیاوش حق جو (نفر دوم)، مسعود اسکندری (نفر اول)
|