مشخصات پژوهش

عنوان	بازنمایی اجتماعی علم در مطبوعات عصر قاجار
نوع پژوهش	پایان نامه
کلیدواژه‌ها	بازنمایی اجتماعی، علم، مطبوعات، عهد قاجار، دارالفنون
چکیده	در جهان امروز جایگاه ویژه علم جدید در میان سایر انواع معرفت های بشری، توجه پژوهشگران رشته های مختلف علوم انسانی و اجتماعی را نسبت به مطالعه مسائل مختلف پیرامون علم از پیدایش و رشد آن گرفته تا نهادینه شدن و کاربست آن در جوامع و نیز شیوه های انتقال آن از یک جامعه به جامعه دیگر برانگیخته است. مطالعه حاضر با بهره گیری از نظریه بازنمایی های اجتماعی سرژ مسکوویچی که در رشته روانشناسی اجتماعی مطرح شده، می کوشد نحوه آشناسازی علوم جدید به عموم ایرانیان را در برهه تاریخی انتقال علوم جدید از اروپا به ایران از رهگذر بازنمایی های آن در مطبوعات عهد قاجار (با تمرکز بر مطبوعات دولتی عصر ناصری) ترسیم کند. در تحقیق حاضر، از روش تحلیل محتوای کیفی و برای تجزیه و تحلیل داده ها، از روش تحلیل تماتیک با استفاده از تکنیک کدگذاری نظری چند مرحله ای برای استخراج مفاهیم و مقولات بوده و در مرحله پایانی رهنمودهای نظریه بازنمایی های اجتماعی، برای مشخص کردن مقولات پایه در بازنمایی ها بکار گرفته شده است. داده های این تحقیق با روش نمونه گیری نظری و حصول به اشباع نظری جمع آوری شده است. بر این اساس، تعداد 80 متن از میان 254 شماره از سه نشریه دولتی عصر ناصری (وقایع اتفاقیه، ایران و دانش) در بازه ی زمانی 23 سال انتخاب و یافته ها پس از استخراج مفاهیم و مقولات عمده به صورت جداولی تنظیم شدند. یافته های این تحقیق نشان می دهد که در مطبوعات عهد قاجار (عصر ناصری) علوم جدید (عمدتاً علوم طبیعی) با پیوند به مفاهیم آرمانی همچون ترقی و پیشرفت، به صورت علوم «نافعه» در دو وجه علوم کارگشا و رازگشا (عموماً کارگشا) بازنمایی می شدند که انتقال، آموزش و کاربرد آنها موجب بهره مندی دولت و ملت می شد. بازنمایی نهاد آموزش علم جدید (دارالفنون) به عنوان محل آموزش «علم باعمل» و فارغ التحصیلان آن «عالمان باعمل» صورت می گرفت. دولت، کارگزار «اهتمام گر به انتقال و آموزش و کاربست علوم جدید: بازنمایی می شد و رسانه ای مثل مطبوعات «ابزار ترویج علم و علم آموزی همگانی» محسوب می گردید. عینیت بخشی به علم جدید در مطبوعات مورد بررسی به صورت انعکاس دستاوردهای تکنولوژی و پزشکی و مهندسی و نیز فارغ التحصیلان مفید برای دولت و جامعه انجام می گرفت. تجربه بازنمایی علم جدید در ایران عصر قاجار به صورت علوم نافعه و پیوند خوردن آن با مفاهیم آرمانی ترقی و پیش
پژوهشگران	حیدر جانعلی زاده چوب بستی (استاد مشاور)، نادر رازقی (استاد راهنما)، حسین میرزایی (دانشجو)