|
عنوان
|
شیرسنگی کنگره‌دار؛ گونه‌ای از سنگ مزارهای گورستان اسلامی شهسوار ایذه
|
|
نوع پژوهش
|
مقاله چاپ شده
|
|
کلیدواژه‌ها
|
گورستان اسلامی سنگ مزار شهسوار ایذه شیر سنگی کنگره‌دار دوران متأخر اسلامی
|
|
چکیده
|
سنگ مزارهای دوران اسلامی، طیف وسیعی از گونه‌های مختلف با اشکال گوناگون و نقوش متنوع را به خود اختصاص داده است. این آثار سنگی، نمودی از تفکر انسان در زمینه مرگ و جهان پس از آن می‌باشد. ایرانیان مسلمان با قرار دادن سنگ مزار بر قبور مردگان خویش، علاوه بر آن‌که زمینه را برای کتابت نام و تاریخ وفات شخص متوفی فراهم می‌آوردند، با شکل بخشیدن به سنگ مزار، مقاصد خود را نیز به شکل نمادین ابراز می‌داشتند. هر چند در غالب گورستان‌های دوران اسلامی ایران سنگ قبرِ کتیبه‌دار وجود دارد لیکن استفاده از سنگ مزار به شکل‌های نمادین، انسانی و حیوانی عمدتاً در مناطق عشایرنشین ایران از جمله: استان-های چهارمحال و بختیاری، خوزستان، لرستان و اصفهان بیشتر مرسوم بوده است. نتایج مطالعات انجام شده در گورستان شهسوار ایذه که مربوط به عشایر بختیاری ساکن در شمال خوزستان و متعلق به سده‌های متأخر اسلامی (سده‌های ده تا عصر حاضر) است، مؤید آن است که مردمان این حوزه جغرافیائی از سنگ مزارهای متنوعی در پوشش قبور مردگان خود استفاده می‌کردند که گونه‌ی شیر سنگی از اهمیت و اعتبار بیشتری نسبت به سایر گونه‌ها برخوردار بوده است. به باور عشایر بختیاری، نصب شیر سنگی صرفاً بر مزار افرادی انجام می‌گرفت که در دوران حیات خویش، منش پهلوانی و روحیه‌ی جنگ‌آوری داشته و با تأسی از مولای متقیان علی (ع) که اسدالله (شیر خدا) بود، حق مظلوم را از ظالم می‌ستاندند و در دستگیری از ضعفا و فقرا دریغ نمی-ورزیدند. توضیح اینکه، در میان گونه‌های متنوع سنگ مزار در گورستان‌های ایل بختیاری که مهمترین آنها شامل: سنگ مزارهای ساده، محرابی شکل، انسانی شکل، مطبق کنگره‌دار و تندیس شیر سنگی است؛ کمیاب‌ترین گونه سنگ مزارها مربوط به گونه‌ی شیر سنگی است و این مهم آشکارا بر این حقیقت گواهی می‌دهد که نصب شیر سنگی بر مزار افراد متوفی تابع شرایط و الزاماتی بوده و هر کسی نمی‌توانسته از این گونه سنگ مزار برخوردار گردد. مطالعات قوم باستان‌شناختی حکایت از آن دارد که توفیق در نصب شیر سنگی موجبات فخر و تفوق طایفه را بر طوایف دیگر فراهم می‌آورد و اگر طایفه یا قبیله‌ای به ناحق و بدون برخورداری از شرایط لازم نسبت به نصب شیر سنگی بر مزار افراد متوفی خود اقدام می‌کرد، بلافاصله با عکس‌العمل تند بزرگان ایل بختیاری و تخریب مزار مذکور مواجه می‌شدند. در این پژوهش که بر اساس هدف از نوع تحقیقات بنیادی و بر اساس ماهیت و روش از نوع تحقیقات تاریخی است، سعی گردید تا از میان گونه‌های متعدد سنگ مزار در گورستان شهسوار ایذه، گونه‌ی موسوم به «شیر سنگی کنگره‌دار» به تفصیل مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد.
|
|
پژوهشگران
|
حسن هاشمی زرج آباد (نفر سوم)، حسین فیضی (نفر دوم)، سید رسول موسوی حاجی (نفر اول)
|