|
عنوان
|
بررسی شواهد باستانشناختیِ مهندسی باد در دوران اسلامی سیستان
|
|
نوع پژوهش
|
پایان نامه
|
|
کلیدواژه‌ها
|
مهندسی‌باد،سیستان،شواهد‌باستانشناختی،قرائن‌تاریخی،دوران اسلامی
|
|
چکیده
|
باد‌یک‌‌عنصر‌مهم‌اقل‌یم‌ی‌‌‌است‌که‌در‌طول‌تاریخ‌دارای‌نقش‌اساسی‌‌‌در‌تعیین‌‌مکان عناصر‌شهری‌‌و‌جهت‌گیری‌‌بناها‌‌بوده‌است.از‌طرفی‌مهندسی‌کردن‌باد‌و‌استفاده‌بهینه‌از آن‌در‌جهت‌نیاز‌و‌آسایش‌به‌اشکال‌مختلف‌و‌با‌عملکرد‌های‌متفاوتی‌در‌ابنیه‌و‌عناصر‌بومی ایران‌دیده‌میشود‌که‌این‌امر‌با‌توجه‌به‌شرایط‌‌محیطی‌و‌انرژی‌باد‌آن‌منطقه‌متفاوت‌است، لذا‌معماران‌بومی‌در‌طول‌تاریخ‌بر‌همین‌اساس‌ابتکار‌عمل‌خود‌را‌در‌جهت‌استفاده‌بهینه از‌این‌انرژی،نشان‌دادند‌و‌به‌غیر‌از‌عناصر‌رایج‌در‌راستای‌مهندسی‌باد‌در‌برخی‌مناطق بادخیز‌ایران‌مانند‌سیستان‌برای‌بهرهبرداری‌از‌نیروی‌‌‌آیرودینامیکی‌بادهای120روزه‌این منطقه،با‌طراحی‌خلاقانه‌عناصر‌بومی‌که‌دارای‌ساختار‌و‌عملکردهای‌متفاوتی‌هستند،به نیاز‌و‌احساس‌آسایش‌ساکنین‌پاسخ‌دادند‌و‌یا‌به‌مقابله‌با‌این‌عنصر‌طبیعی‌پرداختند.از‌این رو‌در‌این‌‌پژوهش‌‌سعی‌‌بر‌آن‌است‌‌که‌‌با‌بهرهگیری‌از«رهیافت‌تاریخی»و‌نیز«رهیافت مستقیم‌تاریخی»مصادیق‌مهندسی‌باد‌در‌ادوار‌مختلف‌اسلامی‌مورد‌بررسی‌قرار‌گیرد.نتایج بدست‌آمده‌حاکی‌از‌آن‌است‌که‌یکی‌از‌مهمترین‌روشهای‌بهرهگیری‌از‌این‌انرژی‌طبیعی برای‌آسیاب‌کردن‌غلات‌و‌پمپ‌کردن‌‌آب،به‌کمک‌یکی‌از‌مهمترین‌نوآوریهای‌بومی‌این منطقه‌کهن‌یعنی‌آسباد‌بوده‌است که‌در‌منابع‌تاریخی‌به‌وفور‌از‌آن‌یاد‌شده‌است.همچنین شواهد‌باستان‌شناختی‌از‌این‌فناوری‌از‌دوران‌میانی‌و‌متأخر‌اسلامی‌نیز‌به‌جای‌مانده‌است. ایجاد‌آسایش‌حرارتی‌هم‌با‌کمک‌عناصری‌مانند،خارخانه،سورک،دورچه،کلک(بادگیر‌بومی سیستان،)ایوانهای‌سیستانی،دکنچه،مهتابی،جانپناه،ورودیهای‌سیستانی،بادگیر(مانند قلعه‌ورمال‌و‌ارگ‌سردار‌ناروئی)و‌آسباد(مانند‌قلعه‌ورمال‌جهت‌خنککردن‌‌‌و‌تهویه‌‌هوا) حاصل‌شده است‌‌‌که‌به‌برخی‌از‌آنها‌در‌منابع‌تاریخی‌اشاره‌شده‌و‌‌نیز‌‌شواهد‌باستان شناختی‌زیادی‌از‌این‌عناصر‌‌‌معماری‌‌‌اقلیمی‌از‌دوران‌اسلامی‌متأخر‌مشاهده‌میشود.از‌دیگر عملکردهای‌مهندسی‌باد‌که‌در‌متون‌تاریخی‌به‌آن‌پرداخته‌‌شده،بهرهگیری‌از‌باد‌‌در‌جهت حاصلخیزی‌زمین‌‌‌و‌‌البته‌نقش‌آن‌در‌دفع‌حشرات‌است.
|
|
پژوهشگران
|
رضا مهرآفرین (استاد مشاور)، سید رسول موسوی حاجی (استاد راهنما)، سارا آریاپاک (دانشجو)
|