مشخصات پژوهش

عنوان	تحلیل استعاره مفهومی «زندگی، تجارت است» در غزلیّات حافظ شیرازی
نوع پژوهش	پایان نامه
کلیدواژه‌ها	استعاره، استعاره‌ی مفهومی، تجارت، غزلیات حافظ شیرازی.
چکیده	مفهوم‌سازی در متون ادبی شیوه‌های خاص خود را دارد و برای مصادیق مختلف عینی و ذهنی، صورت می‌گیرد. استعاره یکی از عناصر مهمّ مفهوم‌سازی و تصویرگری در آثار ادبی است، اما در زبان‌شناسی شناختی، استعاره از سطح واژه و زیباسازی فراتر می‌رود، فرایند فکری و تجربی پیدا می‌کند تا به مفهوم‌سازیِ پدیده‌های ذهنی بپردازد. استعاره‌ی مفهومی، مفاهیم ذهنی را به کمک دو حوزه‌ی مبدأ و مقصد تصویر می‌کند. استعاره در ادبیات یکی از شگردهای بسیار مهم و پرکاربرد محسوب می‌شود و به دلیل فشردگی و برقراری ارتباط این همانی بین حوزه‌ی مبدأ و مقصد، از ذهن پیچیده و خیال انگیز گوینده حکایت دارد. حافظ شیرازی از جمله شاعرانی است که استعاره را یکی از شگردها و شیوه‌های مهمّ اشعارش ساخته است. تحلیل فرایند شکل‌گیری استعاره‌ها و جنبه‌های شناختی آن‌ها ‌می‌توانند هم شناخت بهتر و شاید تازه‌تری ازاشعار او به دست دهند و هم بر علایق مخاطبان بیفزایند. بنابراین، در این پایان‌نامه کوشش شده تا یکی از حوزه‌های استعاره‌ی مفهومی، یعنی تجارت، و استعاره‌ی «زندگی، تجارت است» مورد تجزیه و تحلیل قرارگیرد. هدف اصلی این پژوهش، تحلیل کلان‌ استعاره‌ی مفهومی «زندگی، تجارت است» در غزلیات حافظ شیرازی و خرداستعاره‌های مربوط به این حوزه است و بررسی و تشریح انگیزه‌های شناختی و آبشخورهای فرهنگی و سیاسی-اجتماعی شکل‌گیری استعاره‌های مذکور، از اهداف فرعی این پژوهش به شمار می‌آید. روش این پژوهش توصیفی-تحلیلی و گردآوریِ اطلاعات، کتابخانه‌ای است. تحلیل داده‌های پژوهشِ حاضر دلالت بر این دارد که اساساً حافظ ذهنگراست و مفاهیم اشعار او غالباً ذهنی و انتزاعی است؛ یعنی حافظ در غزلیاتش به دنبال ابزاری است که بتواند آن مفاهیم ذهنی متعالی را محسوس و ملموس گرداند و اهل عشق و معرفت را محرم اسرار خود و رموز عشق نماید و عاقلان و خرمندان را نیز به کمک چاشنی عشق و مهرورزی، با راستی، پاکی و دادگری و نظایر آن، عمیق‌تر آشنا گرداند. بنابراین، یکی از کارسازترین و مؤثرترین ابزاری که می‌یابد، استعاره در قالب مفهومی و شناختی آن است. دریافت ذهن‌گرایی حافظ به کمک استعاره‌ی مفهومی، مؤیّد گرایش‌های معنوی و عرفانی او نیز هست.
پژوهشگران	سیاوش حق جو (استاد مشاور)، علی اکبر باقری خلیلی (استاد راهنما)، مرضیه باقری میارکلایی (دانشجو)