مشخصات پژوهش

عنوان	بحثی دربارۀ مسأله پراکنش سفال سیلک I3-5 در گستره فلات مرکزی ایران: تولید خانگی یا تخصصی؟
نوع پژوهش	مقاله چاپ شده
کلیدواژه‌ها	نوسنگی متأخر سازمان تولید و صنعت خانگی متخصص دوره گرد سفال سیلک I
چکیده	پژوهش های دورۀ نوسنگی در فلات مرکزی ایران، به ویژه در بحث تکنولوژی و سازمان تولید سفال، حضور سازمان تولید خانگی در بین این جوامع را نشان می دهد. مواد خام، تولیدات، ابزارهای تولید، سطح تخصص پذیری و مبادلات همه حاکی از آن است که محصولات در مقیاس خانگی تولید می شده و مبادلات تنها در سطح محلی صورت می گرفته است. فناوری ها، ابزارهای ساخت، تنوع محصولات، سطح تعاملات فرهنگی و دیگر شاخصه ها نشان می دهد که جوامع دورۀ نوسنگی این منطقه اجتماعات کوچک و بسیار ساده ای بودند و تولیدات را تنها برای مصرف خانگی به کار می گرفتند. نگارندگان در این پژوهش از داده های محتوایی محوطه های شاخصی دورۀ نوسنگی شامل سیلک (دشت کاشان)، چهاربنه و ابراهیم آباد (دشت قزوین) و پردیس و چشمه علی (دشت تهران) استفاده کرده اند؛ هر یک از این محوطه ها سفال های محلی ای دارند که شاخصه های سازمان تولید خانگی را به خوبی نشان می دهد. با این حال، در این دوره یک استثناء نیز وجود دارد؛ در دورۀ نوسنگی شاهد حضور یک نوع سفال مشترک در بیشتر بخش های فلات مرکزی هستیم. سفال نخودی با نقوشی در طیف سیاه رنگ که به سفال سیلک I 3-5 معروف است. پراکنش سفال سیلک I 3-5 در گسترۀ فلات مرکزی با آن چه از سازمان تولید سفال و نحوۀ مبادلۀ کالا و یا تکنولوژی در این دوره تعریف می شود، هم خوانی ندارد و سؤالاتی را در ذهن ایجاد می کند: 1) چه نوع سازمان تولیدی را می توان برای تولید سفال سیلک I 3-5 در دورۀ نوسنگی متأخر در محوطه های فلات مرکزی پیشنهاد کرد؟ 2) چگونه می توان دربارۀ پراکنش سفال سیلک I 3-5 را در پهنۀ وسیع فلات مرکزی در دورۀ نوسنگی متأخر، با توجه به سازمان تولید آن بحث کرد؟ در این پژوهش که برمبنای مطالعات قوم نگاری و حضور متخصصینِ تمام وقتِ غیرساکن (دوره گرد) انجام شده است، این فرض مطرح می شود که با توجه به این که حضور متخصصین تمام وقتِ ساکن نیازمند جامعه مصرف کننده است و در استقرارهای با جمعیت بالا امکان بروز دارد، می توان جوامع دورۀ نوسنگی را گام اول پیچیدگی و در راستای تخصصی شدن ساخت محصولات دانست و یکسانی برخی دست ساخته ها و آثاری هم چون سفال و یا معماری که در این پژوهش صرفاً به مبحث سفال سیلک I 3-5 پرداخته شده است را ناشی از حضور متخصصینی دانست که با توجه به چرخۀ سالیانۀ فصول کشاورزی در مناطق استقراری به صورت موقت حاضر شده و خدمات خود
پژوهشگران	محمد قمری فتیده (نفر سوم)، مهسا شرامه (نفر دوم)، سیدکمال اسدی اجایی (نفر اول)