در ادبیات روایی، شخصیت‌ها از مهمترین عناصر سازنده‌ی داستان‌ها هستند. اهمیت شخصیت‌ها در ادبیات حماسی به سبب حضور محوری شاهان و پهلوانان در پیشبرد داستان، دو چندان می‌شود. بسیاری از شخصیت های حماسه‌ی ملّی با دگرگونی‌هایی از اسطوره به حماسه راه یافته‌اند و در گذر زمان در متون حماسی نیز دچار تغییراتی شده‌اند. ما بر آن شدیم تا در این رساله، به بررسی برخی از شخصیت‌های پهلوان و شاه -پهلوان حماسه‌های ملّی ایرانی ،در قسمت پهلوانی شاهنامه و هفت منظومه‌ی حماسی پس از شاهنامه یعنی: گرشاسب نامه، سام نامه، فرامرزنامه، بانوگشسب نامه، برزونامه، جهانگیر نامه و بهمن نامه ، بپردازیم بنابراین ویژگی‌های شخصیتی این پهلوانان را در حوزه‌ی تحلیل متون حماسی به شیوه‌ی کیفی مورد تحلیل و واکاوی قرار دادیم. در بن مایه‌های اساطیری شاهنامه، شخصیت-ها و چهره‌های نمادینی وجود دارند که حماسه‌ی ملی ما بر آن استوارند شخصیت‌هایی که برای تکامل آنها تاریخی چندین هزار ساله از اسطوره تا حماسه طی گردید تا در دامن فرهنگی ریشه دار، شگرف و غنی بوجود بیایند و ببالند.از این رو، برای شناخت و آشنایی با نهادها و بنیادهای اسطوره‌ای، به شناخت شخصیت‌ها ودرک ویژگی‌های شخصیتی‌شان در داستان‌های منظوم حماسی پرداخته ایم تا با پژوهش در این منظومه‌ها به درک و شناخت بهتری ازفرهنگ، اندیشه ، هویت و منش قوم ایرانی دست یابیم . شخصیت‌های اساطیری حماسه های ملی ایران،دارای فضائل اخلاقی‌ای چون: دلاوری، خطرپذیری، دفاع از آرمان، کسب نام و دوری از ننگ و بدنامی، بینش و منش پهلوانی، میهن پرستی و....هستند. در این رساله با بررسی شخصیت‌های اساطیری مهم و تاثیرگذار حماسه‌های ملی فارسی همچون؛ رستم، زال، فرامرز، افراسیاب و بهمن به این نتیجه رسیدیم که برخی از ویژگی‌ها مانند: نازش به نسب و نژاد،کین خواهی، جوانمردی، رجزخوانی، نام پوشی، پند و اندرز، تدبیر و چاره‌گری، عمر طولانی در میان پهلوانان مشترک بوده و برخی دیگر خاص بوده و جزء خصوصیات پهلوانی خاص بوده است. ویژگی های چون: سپید مویی زال همراه با نامیراییش و ارتباطش با سیمرغ و سمبل خرد بودنش در شاهنامه و دیگر منظومه‌های حماسی تولد دیگرگونه و شگفت انگیز رستم و ستبری اندامش و شکست ناپذیری ، بیش خواری او، آزمندی و سرشت بد و برادر کشی و شاه کشی افراسیاب،کین خواهی و دادبخشی بهمن و دلاوری و اژدهاکشی و پایمردی فرامرز مختص خودشان است . برخی از این ویژگی ها در برخی منظومه‌ها و برخی شخصیت ها پررنگ تر و پر بسامد تر و برخی دیگر کم رنگ تر است.خصلت‌های پهلوانی فرامرز در فرامرز نامه و بهمن نامه بیشتر است. ویژگی‌های بهمن در شاهنامه و بهمن نامه بیشتر بیان شده است. افراسیاب در شاهنامه و جهانگیر نامه و برزو نامه پررنگ تر است.زال در شاهنامه بهمن نامه برزو نامه و جهانگیر نامه بیشتر نقش‌آفرین است و رستم در شاهنامه ، برزو نامه و جهانگیر نامه خوش می‌درخشد.
