هنر ایرانی دارای ابعاد و زوایای بسیاری است که هرکدام از این ابعاد در یکی از هنرها تجلّی یافته اند؛ این هنرها که پیش از اسلام به صورتی همگون و متناسب رشد یافته و بالیده بودند پس از حضور اسلام در ایران و با تغییر فرهنگ جامعۀ ایرانی با محدودیّت هایی مواجه شدند که امکان رشد و بالندگی را از آنان می گرفت و در این میان تنها هنری که توانست به بقا و بالندگی خود ادامه دهد ادبیات بود؛ و ادبیات به معنای عام آن که دربرگیرنده همۀ علوم و هنرهای زمان خود است تبدیل به یگانه نمایندۀ هنر ایران شد و شاعران و نویسندگان برای حفظ این میراث گرانبها هنرهای ایرانی را در آثار خود بازتاب دادند. یکی از شاعرانی که آثار وی پیوند عمیقی با هنرهای گوناگون دارد نظامی است و هنر به ویژه موسیقی، نقّاشی و معماری در پنج گنج او جایگاه ویژه ای دارد؛ این رساله به بررسی سه هنر موسیقی، نقّاشی و معماری در خمسۀ نظامی پرداخته است و هدف از آن ارائۀ تصویری از هنرهای یادشده و بررسی و تحلیل کارکرد آن ها در پنج گنج است؛ این امر با دو منظور انجام شده است: نخست به تصویر کشیدن اوضاع هنر ایران در عصر نظامی و دوّم کمک به شناخت زبان و فهم بهتر نکات پیچیدۀ شعر او. نتیجۀ پژوهش حاکی از آن است که هنر موسیقی در خمسه دارای پنج کارکرد ویژه است که در این میان موسیقی در خدمت بزم و موسیقی رزمی از اهمّیّت و بسامد بیشتری برخوردارند. در بخش موسیقی بزمی خسرو و شیرین غنی ترین منظومه است و پس از آن اسکندرنامه قرار دارد. بسامد موسیقی رزمی در اسکندرنامه بیش از هر اثر دیگر نظامی است. هنر نقّاشی در خمسه دارای چهار کارکرد است و هفت پیکر غنی ترین اثر از منظر این هنر به حساب می آید و پس از هفت پیکر خسرو و شیرین و اسکندرنامه قرار دارند. در حوزه هنر معماری بناهایی که نظامی در خمسه از آن ها یاد کرده است به دو گروه کلی بناهایی با کاربری عمومی و بناهایی با کاربری خصوصی تقسیم می شوند؛ شهرها، بازارها، مکان های مذهبی از مهم ترین بناهای عمومی و خانه ها و کاخ ها از مهم ترین بناهای خصوصی در خمسه هستند. موسیقی و نقّاشی در پنج گنج، هنرهایی هستند که به بازنمایی و تقلید از طبیعت و عالم بیرون می پردازند و از این منظر نظامی پیرو مکتب بازنمایی است.
