مرتضی عطایی

با استناد به منابع تاریخی تردیدی نیست که سرزمین سیستان در دوران اسلامی ب هویژه از سده ی اول تا سد هی نهم هجری قمری از اهمیت، اعتبار، اشتهار و قابلی تهای فراوانی برخوردار بود. عل یرغم شایستگی های بسیاری که منابع جغرافیایی و متون تاریخی از سیستان دوران اسلامی یاد کرده اند؛ این سرزمین کمتر موردتوجه محققان و باستان شناسان دوران اسلامی قرار گرفت. به طوریک ه اگر بررسی های پراکنده و اطلاعات را از )Aurel Stein( جسته و گریخت هی اورل اشتین متن پیشینه مطالعات باستان شناختی دوران اسلامی سیستان حذف کنیم، عملاً تا قبل از سال 1381 خورشیدی هیچ برنامه میدانی باستا نشناختی برای مطالعه آثار دوران اسلامی در سیستان ایران انجام نگرفت و به تبع آن نیز هی چگونه اطلاعات و آگاهی های خاصی از سفال دوران اسلامی منطقه وجود نداشته است. در این سال، یکی از نگارندگان نوشتار حاضر با انجام بررسی روشمند باستا نشناختی در زاهدان کهنه، سفال های جمع آوری شده از سطح این محوطه عظیم دوران اسلامی را ب هتفصیل مورد مطالعه قرار داد )موسوی حاجی، 1382 (. هرچند مطالعه نمونه های سفالین زاهدان کهنه اولین گام در مطالعه علمی سفال های دوران اسلامی سیستان به شمار م یرود اما گام های جدی تر و گسترده تر در مطالعه این سفال با انجام بررسی روشمند باستان شناختی در سیستان ایران برداشته شد. این مهم در طول سال های 1386 تا 1388 خورشیدی به سرپرستی سیدرسول موسوی حاجی و رضا مهرآفرین انجام گرفت که نتیجه آن شناسایی بیش از 1667 محوطه باستانی از دوران گوناگون فرهنگی بوده است )موسوی حاجی و مهرآفرین، 1387 و 1388 (. از این میان، 613 محوطه دارای استقرار دوران اسلامی بودند و جم عآوری سفال های سطحی آن ها طی بررسی های مذکور، مجموعه ای جامع، غنی و متنوع را برای مطالعه سفال دوران اسلامی سیستان فراهم ساخت. اگرچه این سفالها در خلال مطالعات و انتشارات اولیه بررسی ها به طور اجمالی مورد مطالعه قرار گرفتند، ل کین نخستین پژوهش متمرکز بر روی مجموعه مذکور، در قالب مطالعه مجموعه سفال های حوزه ی زابل ) 1( سیستان صورت پذیرفت )موسوی حاجی و عطایی، 1389 (. علی رغم تنوع زیاد سفال های اسلامی حوزه ی زاب ل ) 1(، این مجموعه فاقد برخی از گونه های سفالین سیستان و نیز سفا لهای پس از سده ی نهم هجری بود. ازاین رو، بر آن شدیم تا در این گام، مجموعه کامل سفال های اسلامی سیستان