مشخصات پژوهش

عنوان	ماهیت تفسیر انفسی قرآن کریم
نوع پژوهش	پایان نامه
کلیدواژه‌ها	تفسیر انفسی، تفسیر آفاقی، وحدت شخصی وجود، فهم پذیری بطون آیات
چکیده	مفسّران قرآن کریم، فراخور اندیشه و سواد علمی خود به تفسیرآیات پرداخته اند. یکی از انواع گرایش های تفسیری تفسیر عرفانی است.گرایش عرفانی در تفسیر قرآن به اقسامی چون اشاری، باطنی و انفسی تقسیم می شود.تفسیر انفسی قرآن کریم، روشی است در تفسیر آیات الهی که از طریق تهذیب و تزکیه نفس حاصل می شود و با به فعلیت رساندن قوای عاقله از طریق عقل عملی و پیوستن آن به بالاترین مرتبه وجودی عقل، حاصل شده و ناظر به لایه های باطنی قرآن است که با ظاهر الفاظ آن بیگانه نیست. مفسر انفسی می کوشد تا جهت ارشاد وتعالی مخاطب خود به ارائه دلیل و برهان بپردازد؛ تفسیر انفسی که نمونه ی اعلای تفسیر عرفانی است از طریق تفکّردر آیات و سعی درعمومی ساختن فهم آن می کوشد تا با تطبیق آیات قرآن بر انسان به غایت مطلوب خویش برسدکه تعالی روح بشر و به فعلیّت رساندن قوای کمالی او و رسیدن به وحدت وجود است. مفسر در این روش می کوشد قدم در سیر انفسی گذاشته و در عجائب نفسانی غرق شود. لذا با استعانت از آیات الهی و روایت معصومین درهای غیب را به روی خود می گشاید. نتایج این پژوهش که با روش توصیفی – تحلیلی انجام شده؛ گویای این است که: محور در تفسیر انفسی، خدا و موضوع آن انسان و هدف آن مسئله وحدت وجود است. مفسر انفسی، تمام آیات الهی را تفسیری از وجود خویش می داند و هر آنچه بیرون از علم حضوری انسان به خویش باشد؛ در زمره تفسیر آفاقی قرار می گیرد. در نتیجه، تفسیر آفاقی مقدمه ای برای ورود به تفسیر انفسی می گردد. مخالفان تفسیر انفسی یعنی منتقدان عرفان و فلسفه با برخی مبانی تفسیر انفسی چون وحدت وجود مخالفند. همچنین برای کشف و شهود و دریافتهای باطنی در تفسیر قرآن، ارزشی قائل نیستند و عقل و استدلالات عقلی را در تفسیر قرآن ناکارآمد می دانند در حالی که هر سه عامل، نقش اساسی در تفسیر انفسی قرآن کریم ایفاء می کند.
پژوهشگران	مهدی تقی زاده طبری (استاد مشاور)، محمد شریفی (استاد راهنما)، اکرم حسین زاده (دانشجو)