|
عنوان
|
تکانه‌های زیست محیطی و امنیت ملی پایدار در ایران امروز؛ با تمرکز بر مساله آب
|
|
نوع پژوهش
|
پایان نامه
|
|
کلیدواژه‌ها
|
زیست محیطی، امنیت پایدار، ایران، آب
|
|
چکیده
|
این واقعیت که امنیت از جمله نیازهای بنیادین زندگی انسان بوده و قدمت آن به درازای سکونت بشر بر روی کره خاکی برمی‌گردد؛ حکایت از پیشینه‌ی طولانی این پنداره در فلسفه‌ی زیستی بشر دارد. امنیت از جمله مفاهیمی شالوده‌ای و ارزشمندی است که اعضای هر جامعه برای دستیابی به یک زندگی در سایه آسایش و به دور از هراس به آن نیازمند هستند. از همین‌رو نائل آمدن به جامعه‌ی امنِ پایدار، جزء جدایی‌ناپذیر شالوده‌های حکمرانی و از جمله اولویت-های سیاست‌گذاری در میان نخبگان تصمیم‌گیرنده‌ی هر نظام سیاسی به شمار می‌آید. بی‌گمان از جمله تهدیدات نوظهور پنداره‌ی امنیت و وجه پایدار آن که طی دهه‌های گذشته توجه بسیاری از اندیشه‌ورزان را به خود معطوف نموده است، تهدیدات زیست محیطی می‌باشد. براستی محیط زیست به مثابه‌ی ساحت زندگانی بشر، بسترِ بالندگی انسان، بر این کره خاکی را میسر نموده است. لکن امروزه بسیاری از صاحب‌نظران امنیت بر این باورند که بروز و گسترش تهدیدات زیست محیطی در گستره‌ی جهانی چالش‌های اساسی را برای امنیت انسانی و بنیادی‌ترین جنبه‌های آینده‌ی امنِ بشر ایجاد نموده است. مخاطراتی که ریشه در کنش‌های انسانی و زیاده‌خواهی آن، در راستای بهره‌کشی لجام-گسیخته از طبیعت و چیرگی بر منابع محدود آن دارد. هرچند سال‌های زیادی از طرح مشکله‌های زیست محیطی در ادبیات امنیتی نمی‌گذرد؛ لکن امروزه اهمیت تهدیدات ناشی از محیطی زیست و تاثیرات مخرب آن بر روی امنیت در سطوح فردی، جامعه‌ای و ملی بر کسی پوشیده نیست. در این میان آن‌چه که مشکلات زیست محیطی را در قامت یک تهدید فراملی نمایان می‌سازد، بی‌حد و مرز بودن و درنوردیدن مرزهای جغرافیایی توسط این نوع از تهدیدات است. به بیان بهتر، امروزه هیچ کشوری نمی‌تواند خود را مصون از رویارویی با این تهدیدات بداند. از همین‌رو کشور ایران، نه تنها از این امر مستثنی نبوده بلکه موقعیت جغرافیایی و کنش‌های انسانی آن در عرصه‌ی محیط زیست، به‌گونه‌ای است که در دهه‌های اخیر همواره با تکانه‌هایی از جنس زیست محیطی دست به گریبان بوده است. در حقیقت تخریب محیط زیست طی سالیان گذشته در پهنه‌ی جغرافیایی کشورمان روبه‌فزونی نهاده و در قد و قامت بحران نمود یافته است. از جمله این تکانه‌های زیست محیطی که کشور را با مخاطرات اساسی روبرو ساخته، بحران آب است. منبعی استراتژیک و در عین‌حال کمیاب که هشدار بروز بحران آن در کشور دیرزمانی است که به صدا درآمده و هرچه از آن می‌گذرد بر گستردگی ابعادش افزوده می‌شود؛ به گونه‌ای که اکنون مساله‌ی آب در کشور به معضلی بغرنج در عرصه‌ی امنیت ملی تبدیل شده است. از همین‌رو نوشتار حاضر با هدف واکاوی پیامدهای تهدیدات زیست محیطی با تمرکز بر مساله آب، بر امنیت ملی پایدار کشور، در پی پاسخ به این پرسش اساسی است که در ایرانِ امروز تکانه‌های زیست محیطی به ویژه مساله‌ی آب، چگونه امنیت ملی پایدار را متاثر ساخته و ارزش‌های حیاتی را در معرض مخاطره امنیتی قرار می‌دهد؟ در پاسخ، این فرض اساس کار قرار گرفته است که به نظر می‌رسد اصلی‌ترین منبع تولید تنش، خشونت و کشمکش داخلی در مناطق دارای تنش‌آبی در ایران امروز، مساله‌ی کم‌آبی و بی‌آبی است که سه مولفه‌ی حیاتی آمایش سرزمینی و جمعیت؛ امنیتی شدن منابع طبیعی و پروژه‌های انتقال آب و ناتوان‌سازی حاکمیت در تخصیص موثر منابع را در معرض مخاطره قرار می‌دهد و در نهایت امنیت ملی پایدار جمهوری اسلامی ایران را متاثر ساخته است
|
|
پژوهشگران
|
علی اکبر جعفری (استاد مشاور)، محمد تقی قزلسفلی (استاد راهنما)، سید مصطفی موسوی اصل (دانشجو)
|