|
عنوان
|
چهارتاقی خانه دیو، آتشکده‌ای نو یافته از دوره ساسانی
|
|
نوع پژوهش
|
مقاله چاپ شده
|
|
کلیدواژه‌ها
|
چهارتاقی ساسانی ریوند سبزوار خانه دیو آتشکده آذربرزین مهر
|
|
چکیده
|
بدون تردید در مطالعات باستان‌شناسی مذهبی عصر ساسانی، آتشکده‌ها و چهارتاقی‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. آتش که در تعالیم دین زرتشت از عناصر مقدس و مورد احترام یکتا‌پرستان زرتشتی بود، در مدت نزدیک به پنج قرن حکومت ساسانی با احداث آتشکده‌ها و چارطاقی‌ها در سراسر امپراطوری تقدس ویژه‌ای یافت. چارطاقی نو یافته خانه دیو از جمله چهارتاقی‌های ارزشمند عصر ساسانی است که برخی محققین خارجی و باستان‌شناسان ایرانی به استناد متون پهلوی بندهشن و یشت-های اوستا آن را به عنوان آتشکده آذر برزین مهر- یکی از سه آتشکده شاخص دوره ساسانی- معرفی نموده‌اند. اگر چه در پژوهش‌های باستان-شناختی انجام شده در این بنا مدرک معتبری در تأیید این مسئله بدست نیامد، لیکن مطالعه انجام شده در این بنا بیانگر آن است که این چهارتاقی، هسته اصلی باقیمانده از بنای بزرگتری است؛ متشکل از چهار جرز سنگی، راهروی طواف، پادیاو، بقایای سکوی آتشدان، اتاق انتظار، که با توجه به موقعیت قرارگیری چهارتاقی در یک پشته سنگی کم‌وسعت و در بین کوه‌های سر به فلک کشیده ریوند در نوع خود منحصر به فرد بوده و از اهمیت فوق‌العاده‌ای در شناخت آتشکده‌های ساسانی برخوردار است. نظر به اهمیّت موضوع و جایگاه آتشکده‌ها در مطالعات مذهبی عصر ساسانی و به ویژه از آن جهت که این بنا تاکنون به طور علمی از منظر باستان شناختی مورد کاوش قرار نگرفته بود؛ هیأت باستان شناسی ایران – لهستان برای نخستین بار طی دو فصل به مطالعه و کاوش در چارطاقی خانه دیو پرداخت. در این راستا مقاله پیش رو با هدف تکمیل مطالعات باستان‌شناختی بناهای مذهبی عصر ساسانی بر مبنای داده‌های باستان‌شناختی ضمن معرفی عناصر و فضاهای معماری مکشوفه چهارتاقی خانه دیو، نکاتی را نیز بر مبنای متون پهلوی در خصوص اهمیت و جایگاه آتشکده آذربرزین مهر ارائه می‌نماید.
|
|
پژوهشگران
|
جواد نیستانی (نفر چهارم)، سید مهدی موسوی کوهپر (نفر سوم)، فرهنگ خادمی ندوشن (نفر دوم)، حسن هاشمی زرج آباد (نفر اول)
|