|
عنوان
|
ارزیابی آسیب پذیری حوزه آبخیز تجن از نظر سیلاب با استفاده از روش BWM
|
|
نوع پژوهش
|
مقاله چاپ شده
|
|
کلیدواژه‌ها
|
برنامه ریزی خطی، حوزه آبخیز تجن، خطر سیل، روش تصمیم گیری چندمعیاره، مدیریت سیلاب
|
|
چکیده
|
مقدمه و هدف: سیلاب یکی از مهمترین بلای طبیعی بوده که بیشترین خسارت را به بخش‌های زیرساختی وارد می‌کند و تا حد زیادی بر فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی افراد تاثیر می‌گذارد. از وقوع این پدیده نمی توان جلوگیری کرد ولی با انجام اقداماتی می توان اثرات ناشی از آن را تا حدّ زیادی کاهش داد. یکی از روش های مدیریتی برای کاهش خسارت ناشی از سیلاب، شناسایی مناطق آسیب پذیر میباشد. هدف از این پژوهش تعیین مناطق آسیب‌پذیر حوزه آبخیز تجن با استفاده از یک رویکرد جدید میباشد. مواد و روش ها: از این رو، در این پژوهش با هدف شناسایی مناطق آسیب پذیر از سیلاب در چهار بعد اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی، ساختاری-فیزیکی و سیاست‌گذاری-نهادی از "روش بهترین بدترین (BWM)" که مبتنی بر برنامه ریزی خطی است، برای وزن دهی شاخص ها استفاده شد.به منظور رتبه دهی معیارها، آزمون فریدمن بکار گرفته شد. جامعه آماری تحقیق، روستاهای در معرض خطر سیل در حوزه آبخیز تجن در استان مازندران می باشند. برای این کار 208 پرسشنامه به صورت تصادفی توسط ساکنین 40 روستا تکمیل گردید. برای انجام تحقیق حاضر به منظور تجزیه تحلیل پرسشنامه ها و اجرای روش BWM به ترتیب از نرم افزار SPSS16 و مدل بهینه سازی Lingo18 استفاده شده است. یافته ها: نتایج آزمون آماری فریدمن نشان داد که از نظر پاسخگویان تفاوت معناداری (Sig = 0.00) بین معیارهای مورد بررسی در این پژوهش وجود دارد و معیار اقتصادی با رتبه 2/85 دارای بالاترین اهمیت نسبت به سه معیار دیگر می باشد. همچنین نتایج وزن دهی شاخص ها با استفاده از روش BWM که مبتنی بر ارجحیت بهترین و بدترین میباشند نیز نشان داد که در بعد اقتصادی شاخص وابستگی به درآمد کشاورزی (0/284)، در بعد ساختاری-فیزیکی شاخص وجود راه های ارتباطی (جاده و پل) مناسب (0/243)، در بعد سیاست گذاری نیز شاخص تخریب منابع طبیعی (0/379) و در بعد اجتماعی-فرهنگی شاخص دسترسی به مراکز بهداشتی و درمانی (0/391) دارای بالاترین وزن بوده و از لحاظ پاسخگویان تاثیر زیادی در آسیب پذیری ساکنین به سیلاب دارد. همچنین، در این پژوهش مقدار شاخص ناسازگاری نیز کمتر از 0/1 بوده است که نشان دهنده دقت خوب مدل BWM در وزندهی شاخص های آسیب پذیری می باشد. نتیجه‌گیری: به منظور کاهش هزینه‌ها و نیز کاهش پیچیدگی ناشی از تعداد زیاد معیار و زیرمعیار موثر بر آسیب‌پذیری یک منطقه به سیلاب استفاده از روش‌های تصمیم‌گیری چند معیاره جدید مبتنی بر برنامه‌ریزی خطی تاکید می‌شود.
|
|
پژوهشگران
|
مهدی رمضان زاده لسبویی (نفر سوم)، حمیدرضا مرادی (نفر دوم)، محمدتقی آوند (نفر اول)
|