زینب السادات حسینی

از آنجا که قرآن کریم، مرجع امور مسلمانان است و کتابهای تفسیری نیز به مثابه الگوی در بردارنده تحولات معرفتی بر اندیشه مخاطبان خود، اثرگذار می باشد، بررسی های مقایسه ای پیرامون «شخصیت زن» ضرورت دارد، چه بسا نشانگر این امر باشد که بخشی از پرسش ها، چالش ها و مطالب تفسیری، ریشه در فرهنگ، مکتب فکری، کلامی و یا نگاه زن گرایانه مفسر دارد. به همین جهت، نگارنده از میان تفاسیر متعدد، دو تفسیر معاصرِ «مخزن العرفان» اثر بانو مجتهده امین و «تسنیم» اثر آیت الله جوادی آملی را برگزیده است. علت چنین گزینشی با وجود اشتراک مبانی، اصول و پیش فرض های مفسران نامبرده، بررسی نقاط اشتراک و افتراق آرای تفسیری آنها است؛ زیرا کشف پدیده قرائت زن گرایانه از قرآن در تفسیر بانو امین - در صورت وجود چنین قرائتی- و دریافت تفاوت معنادار با تفسیر مفسران مرد، در شرایط یکسان، امکان پذیرتر و شفاف تر است. نگاه جنسیتی به آیات، در سال های اخیر از سوی نظریه پردازانی همچون مهدی مهریزی مطرح شده است.(12/12/1393،نشست «زن در اندیشه قرآنی»، سالن اجتماعات معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی) بر اساس چنین دیدگاهی بانوان به برخی از نکاتی که به ذهن و نگاه مردان نمی آید توجه می کنند که این امر، سبب توجه به نقاط مغفول در تفسیر قرآن می شود و یا اینکه یک مفسر مرد، ممکن است به راحتی از کنار برخی آیات بگذرد در حالی که یک بانو به دلیل جنسیتش، هنگام تفسیر آیات مرتبط با شخصیت زن در صورت بروز تناقض های درونی و ذهنی، تأمل بیشتری در این آیات می نماید. «شخصیت» از الگوی خاص تفکر، احساسات و رفتارهایی که یک شخص را منحصر به فرد می سازد، تشکیل شده است و بر اساس ارتباط میان انسان و محیط طبیعی و فرهنگی، شکل می گیرد.(اتکینسون، 1384، 104) با توجه به این تعریف، پژوهش حاضر در پی مقایسه شخصیت شناسی فردی و اجتماعی زن از دیدگاه بانو مجتهده امین و آیت الله جوادی آملی است تا به این مسأله پاسخ دهد که شخصیت شناسی زن با رویکرد تطبیقی در تفسیر مخزن العرفان و تسنیم چگونه است؟