طاهر صفرراد

فرسایش آبکندی یکی از اشکال پیشرفته و پررسوب فرسایش آبی است که منجر به کاهش توان خاک و ایجاد محدودیت در کاربری اراضی شده و می تواند خطری برای سازه های مختلف باشد. هدف از پژوهش حاضر، تهیه نقشه های پهنه بندی حساسیت فرسایش آبکندی با استفاده از مدل های تراکم سطح و تاپسیس و مقایسه میزان دقت آنها در حوضه آبخیز چنارلی واقع در استان گلستان است. برای انجام این پژوهش ابتدا موقعیت آبکند های منطقه به کمک بازدیدهای میدانی و تصاویر گوگل ارث تعیین شد. از تعداد کل 93 آبکند در منطقه، 64 آبکند برای مدل سازی و تهیه نقشه حساسیت و 29 آبکند برای اعتبارسنجی مدل مورد استفاده قرار گرفت. همچنین لایه های رستری جنس سنگ، ارتفاع، شیب، جهت دامنه، پوشش گیاهی و کاربری اراضی به عنوان متغیرهای اصلی مؤثر در فرسایش آبکندی منطقه تهیه و طبقه بندی شدند. از همپوشانی نقشه های عوامل موثر با نقشه پراکنش آبکند ها، تراکم سطح آن در طبقه های مختلف هر متغیر به دست آمد. ارزیابی نقشه حساسیت فرسایش با استفاده از آبکند های استفاده نشده در مدل سازی بیانگر آن است که نقشه تهیه شده با مدل تراکم سطح صحت بالایی (p=0.91) دارد. در مرحله بعد، به منظور اولویت بندی حساسیت فرسایش آبکندی در سطح زیرحوضه ها از مدل تاپسیس استفاده شد و متغیرهای موثر در هر زیرحوضه به کمک این مدل تعیین و اولویت بندی گردید. بر این اساس زیرحوضه های شماره 2 و 1 به ترتیب با ضریب نزدیکی 791/0 و 657/0 دارای بالاترین حساسیت فرسایش در منطقه هستند. نقشه اولویت بندی مدل تاپسیس با نقشه حساسیت فرسایش آبکندی مبتنی بر مدل تراکم سطح به عنوان نقشه مرجع مقایسه شد. محاسبه ضریب تبیین (R^2) نشان داد که اولویت بندی حساسیت فرسایش آبکندی در سطح زیرحوضه ها نیز از کارایی معنی دار و مناسبی برخوردار است (R^2=0.6)؛ از این رو زیرحوضه های مذکور به عنوان نقطه شروع برنامه های حفاظتی در اولویت قرار می گیرند.