با توجه به اهمیت اقتصاد زیرزمینی و وابستگی اقتصاد ایران به نفت و تاثیرپذیری نظام مالیات‌ستانی از درآمدهای نفتی، در پژوهش حاضر تلاش شد تا اثر رانت نفت بر مالیات با تاکید بر نقش اقتصاد زیرزمینی در طی دوره زمانی 1400-1352 در قالب متقارن و نامتقارن تحلیل و بررسی شود. برای این منظور نخست اندازه اقتصاد زیرمینی با روش میمیک محاسبه شد که بیانگر میانگین 2/15 درصدی این شاخص در اقتصاد ایران است. سپس الگوی پژوهش با رهیافت خودرگرسیونی با وقفه‌های توزیعی خطی (متقارن) و غیرخطی (نامتقارن) برآورد شد. نتیجه حاکی از آن است که در برآورد متقارن، مالیات بطور معکوس از رانت نفت تاثیر می‌پذیرد و افزایش اندازه اقتصاد زیرزمینی سبب تشدید این رابطه منفی می‌شود. برآورد نامتقارن نیز نشان می‌دهد که نوع اثرگذاری رانت نفت بر مالیات نامتقارن است. به نحوی که نخست، اثرگذاری شوک‌های مثبت رانت نفتی بر مالیات به مراتب بزرگتر (بیش از دو برابر) اثرگذاری شوک‌های منفی رانت نفتی است. دوم، گسترش اقتصاد زیرزمینی تاثیر نامطلوب شوک‌های منفی رانت نفت و تاثیر مطلوب شوک‌های منفی رانت نفتی بر مالیات را تشدید می‌کند. بر این مبنا پیشنهاد می‌شود که سیاستگذار اقتصادی فارغ از فراز و فرودهای نفت و رانت حاصل از آن، مجدانه در ارتقای کارایی سیستم مالیاتی و مالیات‌ستانی همت گمارد و تا حد ممکن در راستای کنترل و کاهش حجم اقتصاد زیرزمینی تلاش نماید.
