این تحقیق با هدف تبیین تحولات 40 ساله درجمعیت این شهرها بویژه شهرهایی که از رشد نامتعادل‌تری برخوردار بودند صورت گرفته است. رویکرد این مطالعه ازنوع تحلیلی- تکوینی بوده و برپایه داده های اسنادی- کتابخانه ای و نتایج سرشماری سالهای 1345 تا1385 استواراست. شهرها براساس نرخ رشد متوسط 40 سال اخیردرچهارگروه تقسیم بندی شدند. نتایج حاصله بیانگرآن است که80 شهر بالای صدهزارنفری ایران70 درصد جمعیت شهری راتشکیل می دهند این شهرها ازنظرتعداد وسهم جمعیتی همواره رو به افزایش بوده و ازنظرمیزان رشد اکثراً تا سال 1365 سیری صعودی و پس ازآن بتدریج روند نزولی را آغاز نمودند. برخلاف سده های گذشته که عوامل طبیعی تأثیر تعیین کننده ای در رشد و پراکنش جمعیت شهری ایران داشته، امروزه عوامل انسانی نظیرسیاستهای اقتصادی وجمعیتی دولت نقش مهمی را دراین خصوص ایفاء نموده اند. پس از اسلامشهر با 91/12 درصد رشد متوسط درطول دوره مورد مطالعه، شهرهای اقماری تهران مانند قدس، ملارد، قرچک و پاکدشت با جذب سرریز جمعیتی تهران بیشترین رشد را داشته اند. برخی شهرها مانند مسجدسلیمان و آبادان نیزا ز رشدی بسیارضعیف وگاه منفی برخورداربودند.
