ساختار فضائی شهرها به روابط مختلف و متقابل تمامی نیروها و عوامل موجود در شهر بستگی دارد. این عوامل می تواند دربرگیرنده نیروی بازار، فعالیت ها، زیرساخت های شهری و خدمات گوناگون باشد که همواره دارای ارتباطی پیچیده و متقابل بوده و گاهی اوقات این پیچیدگی حتی مانع رسیدن به الگوی مناسب توسعه و ساخت شهر در مقیاس کلان و برنامه ریزی و تنظیم سیاست های شهری در مقیاس خرد می شود. ساختار فضایی یک شهر اثرات قابل توجهی بر کار آیی و کیفیت زیست محیطی شهری دارد، شکل یک شهر و الگوی توزیع جمعیت و تخصیص کاربری و فعالیت ها در کیفیت هوا و به تبع آن شاخص های دیگر شهر، نقش ایفا می کند. درنتیجه لزوم نگرش جدی به برنامه ریزی ساختار فضایی شهر دارای اهمیت بوده و بایستی با توجه به ساختار حاکم بر شهرها برنامه ریزی نمود. هدف از این پژوهش ارزیابی راهبردی ساختار فضایی شهر تهران و اثرات آن بر آلودگی های به وجود آمده است. روش تحقیق از نوع توصیفی - تحلیلی می باشد. در ابتدا به سنجش الگوی پراکنش فضایی جمعیت و فعالیت شهر تهران و سپس به مدل سازی زون های پیشنهادی طرح جامع شهر تهران و تحلیل آن پرداخته شد. در مرحله بعد به ارزیابی استراتژیک زیست محیطی طرح جامع شهر تهران با استفاده از روش SEA پرداخته شد. پس از بررسی الگوی توزیع فعالیت ها و جمعیت در شهر تهران در طول سال های 1385 و 1390، به بررسی و مقایسه پیش بینی های موجود در طرح جامع با وضع موجود فعالیت ها و تراکم اقدام گردید تا مشخص شود مقررات و ضوابط طرح جامع تا چه میزان تحقق پیداکرده و میزان جمعیت پذیری زون ها استخراج شود، سپس با استفاده از رگرسیون وزن دار جغرافیایی (GWR)، ارتباط فعالیت ها و جمعیت پذیری زون ها به دست آمد. درنهایت اثرات ساختار فضایی شهر تهران با تأکید بر آلودگی ها ارائه گردید. مجموع یافته ها و مدل های تحلیل ساختار فضایی شهر تهران نشان می دهد که بر اساس آمار سال 1385 و 1390، جمعیت دارای الگوی خوشه ای و فعالیت نیز الگوی غیر خوشه ای دارد. ولی طرح جامع هر دو متغیر جمعیت و فعالیت را پراکنده در نظر گرفته است و نشان می دهد طرح جامع در مغایرت با الگوی وضع موجود است. بطوریکه الگوی وضع موجود، ساختار چندمرکزی مطلوب را نشان می دهد ولی الگوی پیشنهادی طرح جامع در مغایرت با آن است. نتایج نشان داد چشم اندازها و اهداف توسعه فضایی در طرح جامع شهر تهران از سازگار
