نادر رازقی

دانشگاه می تواند نقش های مهمی در ابعاد مختلف جامعه، فرهنگ و شیوه زندگی مردم ایفاء کند. در این راستا، می توان پرسید آیا برخورداری و بالارفتن سطح تحصیلات دانشگاهی و زیست در بسترهای اجتماعیِ دانشگاه، تاثیر مهمی بر «دینداری» دانشگاهیان شهر گرگان و «گرایش به معنویّت مدرن» و «اعتقاد به تضاد بین علم و دین» آنها در مقایسه با غیر دانشگاهیان (عموم مردم)، داشته است؟ این رساله، با هدف کاهش خلاء تحقیقاتی و به ویژه کم کردن کمبود تحلیل های جامعه شناختی در این زمینه، با روش تلفیقی سه مرحله ای (کیفی-کمّی -کیفی) انجام شد. از طریق نمونه گیری تصادفی مطبّق در طرح تحقیقی «مقطعی»، 362 نفر از افراد بالای هیجده سال شهر گرگان در سال 1399 (194 نفر دانشگاهی، 95 مرد، 99 زن و 168 نفر غیر دانشگاهی، 83 مرد و 85 زن) حجم نمونه بخش کمّی این تحقیق را تشکیل دادند. از پرسشنامه استاندارد گلاک و استارک (با ضریب پایایی آلفای کرونباخ 95/.) برای سنجش دینداری و نیز پرسشنامه محقق ساخته برای سنجش دیگر متغیرهای مستقل و وابسته استفاده گردید. ساخت پرسشنامه ای برای سنجش میزان معنویت گرایی مدرن، از نخستین تلاش ها در این زمینه محسوب می شود که از ضریب پایایی آلفای کرونباخ 75/. برخوردار بود. یافته های این تحقیق، نشان داده است که با بالارفتن سطح تحصیلات دانشگاهی، میانگین میزان دینداری دانشگاهیان مورد بررسی، تغییر معناداری نکرد در حالیکه میانگین میزان دینداری افراد غیر دانشگاهی شهر گرگان، هم در سطح کلی و هم در ابعاد چهارگانه (اعتقادی، مناسکی، تجربی و پیامدی)، به میزانی اندک اما معنادار، بالاتر از افراد دانشگاهی بود؛ بین این دو گروه به لحاظ میانگین میزان گرایش به معنویّت مدرن و وضعیت اعتقاد به تضاد بین علم و دین، تفاوت معناداری یافت نشد. با اینکه میانگین میزان دینداری در بین مردان دانشگاهی و غیر دانشگاهی، تفاوت معناداری نداشت؛ این تفاوت، بین زنان غیردانشگاهی و دانشگاهی معنادار بود و زنان غیر دانشگاهی از میانگین دینداری بالاتری برخوردار بودند. همبستگی بین میزان دینداری دانشگاهیان در زمان ورود به دانشگاه و هنگام دانش آموختگی، مثبت، قوی (94/0) و معنی دار بود. این یافته با نظر مصاحبه شوندگانی که قائل به ثبات دینداری منتج از زمینه خانوادگی در دانشگاه بودند؛ تا حد زیادی نسبت به دانشگاهیان گرگانی صادق بود. سه عامل: میزان اهمیّت