کاخها، به عنوان یکی از برجستهترین جلوههای معماری و هنر هر تمدن، نقشی بی بدیل در جذب گردشگر و حفظ میراث فرهنگی ایفا میکنند. در سرزمین کهن ایران، با تاریخی غنی و پرفراز و نشیب، کاخهای متعددی در گوشه و کنار این مرز و بوم برپا شدهاند که هر یک داستانی از شکوه، قدرت، و ظرافت هنری را روایت می کنند. این بناهای تاریخی، فراتر از جاذبههای صرفاً بصری، پنجرهای به سوی درک عمیقتر ساختارهای اجتماعی، سیاسی و اقتصادی دوران خود میگشایند. هر کاخ، با معماری منحصر به فرد خود، بازتابی از زیباییشناسی و فنآوری عصر خویش است و به مثابه موزهای زنده، تاریخ را در برابر دیدگان بازدیدکنندگان به نمایش میگذارد. متأسفانه، گذر زمان و گاه بیتوجهیها، آسیبهای جدی به این گنجینههای معماری وارد کرده است. برخی از این بناها در معرض تخریب قرار گرفته و یا به فراموشی سپرده شدهاند. با این حال، اهمیت این آثار در صنعت گردشگری و پژوهشهای تاریخی همچنان پابرجاست و توجه به حفظ و احیای آنها ضرورتی انکارناپذیر دارد. پژوهش حاضر، با رویکردی نوآورانه به آنالیز فضایی مقاصد میراث فرهنگی ایران، به ویژه با تمرکز بر کاخهای تاریخی، گامی مهم در جهت شناخت بهتر و ارزیابی دقیقتر این آثار برداشته است. این مطالعه نه تنها به بررسی ارزشهای معماری و هنری کاخها میپردازد، بلکه نقش آنها را در بافت گستردهتر گردشگری فرهنگی و میراث ملی مورد کاوش قرار میدهد. کاخهای ایرانی، با طراحیهای بدیع و تزئینات چشمنواز خود، تجسم عینی قدرت و شکوه حکمرانان گذشته هستند. این بناها فراتر از ساختارهای فیزیکی صرف، نمادهایی پرمعنا از پیچیدگیهای روابط اجتماعی، ساختارهای سیاسی و جلوههای هنری هر دوره به شمار میروند. به بیان دیگر، هر کاخ را میتوان کتابی مصور از تاریخ و فرهنگ ایران زمین دانست. این پایاننامه با بهرهگیری از فناوریهای نوین و ابزارهای پیشرفته تحلیل دادهها، از جمله نرمافزارهای اکسل، گوگل ارث و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) ، به گردآوری و تحلیل جامع اطلاعات جغرافیایی، تاریخی و معماری کاخهای ایران پرداخته است. هدف از این رویکرد، ارائه تصویری دقیق و چند بعدی از توزیع فضایی کاخها در پهنه جغرافیایی ایران است. علاوه بر این، پژوهش حاضر با تمرکز بر ویژگیهای کلیدی همچون قدمت کاخها، دوره تاریخی ساخت، و سبکهای معماری به کار رفته در آنها، به ترسیم نقشههای کروپلت پرداخته است. این نقشهها امکان درک بصری و تحلیل عمیقتر الگوهای پراکندگی و ویژگیهای کاخهای ایران را فراهم میآورند. در نهایت، این پژوهش نه تنها گامی مهم در جهت شناخت و حفظ میراث معماری ایران برداشته، بلکه میتواند به عنوان الگویی برای مطالعات آتی در زمینه گردشگری فرهنگی و مدیریت میراث تاریخی مورد استفاده قرار گیرد. همچنین، یافتههای این تحقیق میتواند راهگشای سیاستگذاران و برنامهریزان در زمینه توسعه پایدار گردشگری و حفاظت از آثار تاریخی باشد.
