چگونه سقانفار به عنوان نماد معمـاری اسـلامی قابـل تبیـین اسـت؟ کارکردهـای دینـی و اجتماعی سقانفار چیست؟ هدف اساسی این مقاله، تلاش برای طرح و پاسـخ بـه ایـن پرسـش - هاست. اماکن دینی نقشی حیاتی در زندگی اجتماعی تشیع دارد. جلوههای این نقـش آفرینـی در ابعاد گوناگون زندگی، در ابعاد آموزشی و پرورشی، مادی و معنوی، نگرشها و کنشها قابـل مشاهده و بیان است. در این راستا، سقانفار به عنـوان نمونـه ای برجسـته از نمادهـای معمـاری اسلامی، یکی از بارزترین عرصه های تجلی باورها و اعتقـادات شـیعی اسـت. معمـاری اسـلامی بیانی گویا برای ابراز اعتقادات و حضور مذهبی است. بیان مـذهبی در معمـاری را مـی تـوان در بازهای از ارادت خالصانهی بانیان و برپاکنندگان این عمارت مذهبی، فعالیت هـای دینـی مـورد انجام در این فضا و تعلقات دینی و نیز نقش های اجتماعی و سیاسی آن مشاهده کـرد. در ایـن پژوهش که بر اساس مطالعات کتابخانهای، مشاهده مستقیم و مصاحبه استوار است، سعی شده است تا تأثیرات باورهای مذهبی شیعه بر توسعه و اقبال بنای سقانفار در مازندران بررسی شود؛ ضمن این که برخی کارکردهای اجتماعی و دینی آن نیز مورد نظر و تحلیل واقـع مـی شـود. از مهمترین دست آوردهای این پژوهش، مشاهدهی اثر مستقیم باورهای شـیعه در وجـه تسـمیه، معماری، کارکرد و نقوش تزیینی این بناسـت. تشـیع ریشـه در اعمـاق تـاریخ مازنـدران دارد و سقانفار نیز بنایی مذهبی است که رابطهی نزدیکی بـا واقعـه ی کـربلا و تقـدس آب بـه عنـوان عنصری نمادین در روز عاشـورا دارد. قائـل بـودن احتـرام خـاص مـردم شـیعه بـرای سـقانفار، شفابخش دانستن آن ، توسل به حضرت عباس، به عنـوان بـاب الحـوائج و نـذر کـردن مـردم و اجرای آن به شیوه های مختلف، از جمله قربانی کردن حیوانات خاصه گوسفند، مکانی مقـدس برای تجمع و تعامل جوانان در ایام محرم، محلـی بـرای برقـراری ارتباطـات اجتمـاعی، تجدیـد دیدارها و صلهی رحم آشنایان، دوستان و اقوام، همـه و همـه نشـان از وجـه دینـی سـقانفار و کارکرد دینی و اجتماعی آن دارد.
