محمد اسماعیل ریاحی

نهادهای مختلف زندگی اجتماعی نظیر نهادهای اقتصادی، سیاسی، آموزشی و مذهبی در عصر ارتباطات مجازی از نفوذ اینترنت و شبکه های اجتماعی تاثیر پذیرفته اند. خانواده که خود یکی از مهمترین و تاثیرگذارترین نهادهای اجتماعی است که اثرات تعیین کننده ای بر رفتار افراد در طول زندگی برجای می گذارد، امروزه از تاثیر فضای مجازی و شبکه های اجتماعی دور نمانده است.. هدف این پژوهش بررسی اثرات مصرف شبکه های اجتماعی مجازی (تلگرام و اینستاگرام) بر روی کیفیت روابط خانوادگی دانشجویان دانشگاه مازندران می باشد. پژوهش حاضر در زمره مطالعات کمَی قرار می گیرد. روش تحقیق، پیمایش از نوع مقطعی بوده و از پرسشنامه خود اجرا به عنوان ابزار اصلی گردآوری داده ها استفاده شده است. جامعه آماری شامل تمامی دانشجویان مشغول به تحصیل در پردیس دانشگاه مازندران طی نیم سال اول تحصیلی 97-98 می باشد که تعداد انها 13788 نفر بوده است. حجم نمونه بر طبق فرمول نمونه گیری کوکران، تعداد 373 نفر برآورد شده است که با روش نمونه گیری طبقه ای متناسب با حجم انتخاب شده است. داده های تحقیق با استفاده از نرم افزار SPSS مورد تجزیه تحلیل قرار گرفته است. بر اساس نتایج توصیفی، 8/61 درصد را دانشجویان زن و 2/38 درصد از پاسخگویان را دانشجویان مرد تشکیل داده اند که اکثریت آنان (2/53درصد) در گروه سنی 18 تا 20 سال قرارداشته اند و میانگین سنی کل دانشجویان 5/20 سال بوده است. نتایج ضریب همبستگی حاکی از وجود رابطه معکوس و معنادار بین متغیرهای میزان نفوذپذیری مرزهای خانواده، میزان تفاوت دیدگاههای اعضای خانواده در باره مصرف شبکه های اجتماعی مجازی، و میزان تشدید (شدت تاثیرپذیری از فضای مجازی) با کیفیت روابط خانوادگی دانشجویان بوده است. همچنین، نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه نشان داد که 26 درصد از واریانس کیفیت روابط خانوادگی، توسط متغیرهای مستقل تحقیق تبیین شده است. از میان متغیرهای مستقل، متغیرهای تفاوت دیدگاههای اعضای خانواده و نفوذپذیری مرزهای خانواده به ترتیب با بتای (406/0 و 252/0) بیشترین نقش را در تبیین واریانس کیفیت روابط خانوادگی داشته است. با عنایت به این که رشد وگسترش فن آوری های ارتباطی و نفوذ شبکه های اجتماعی مجازی در بین خانواده ها، به نظر می رسد ارزش های خانوادگی تحت تاثیر قرار گرفته و موجب تغییراتی در کیفیت روابط خانوادگی شده است. لذا ضروری ا