محمد اسماعیل ریاحی

افسردگی یکی از علل اصلی ناتوان سازی افراد و جوامع است و به عنوان یکی از شایع ترین اختلالات روانی، هزینه های فردی و اجتماعی بسیاری را به جامعه تحمیل می کند. در این راستا سوال اصلی رساله این است که "نقش های جنسیتی" که خود متأثر از ساختارهای اجتماعی- فرهنگی تعریف کننده ی رفتارهای مناسب مردان و زنان در هر جامعه ای می باشند، چگونه و با چه سازوکاری می توانند منجر به آغاز و یا تشدید میزان های متفاوتی از افسردگی در بین دو جنس شوند؟ جهت پاسخگویی به این سوال، پژوهش حاضر با هدف شناسایی میزان افسردگی زنان و مردان متاهل شهر تهران (45-18 سال) و بررسی عوامل اجتماعی تاثیرگذار بر افسردگی (نظیر نقش های جنسیتی درونی شده، خودخاموشی، درماندگی آموخته شده، استرس ادراک شده و عزت نفس) انجام شده است. چارچوب نظری این تحقیق بر اساس مدلی محقق ساخته بر مبنای شش تئوری 1- خودخاموشی، 2- نقش های جنسیتی،3-قدرت، جنسیت و احساسات، 4- مدل فرآیند استرس و 5- حالات انتظار و 6- طرح واره های جنسیتی است. این مطالعه از نوع پیمایشی است و جامعه آماری این تحقیق، تمام زنان و مردان متاهل (دارای همسر) 20 تا 45 ساله ی ساکن تهران هستند؛ طبق آخرین سرشماری اعلام شده(1390)، تعداد این افراد معادل 2358441 است که 720 نفر از این افراد، با روش نمونه گیری چندمرحله ای تصادفی طبقه ای متناسب و ساده به عنوان حجم نمونه انتخاب شده اند. یافته های پژوهش حاکی از آن است که از مجموع 700 نمونه مورد بررسی تعداد 378 پاسخگو (54 درصد) زن با میانگین سنی33.5 و 322 پاسخگو (46 درصد) مرد با میانگین سنی 34.1 بوده اند.45.6 درصد از کل پاسخگویان مبتلا به افسردگی بوده-اند که از این میان، 23.7 درصد مبتلا به افسردگی شدید، 12.3 درصد مبتلا به افسردگی متوسط، 9.6 درصد مبتلا به افسردگی خفیف گزارش شده اند. توزیع افسردگی به تفکیک جنس نیز نشان داده است که40.1 درصد مردان و 50.4 درصد زنان افسرده (شدید، متوسط و خفیف) بوده اند وکمی بیش از یک چهارم از پاسخگویان (26.3 درصد) نیز، خودخاموشی متوسط به بالا داشته اند؛ اما میزان خودخاموشی در زنان به میزان قابل توجهی بیشتر از مردان بوده است. تحلیل یافته ها نشان می دهد که تفاوت میانگین متغیرهای «افسردگی، خودخاموشی، ترس از طرد، عزت نفس، استرس ادراک شده و درماندگی آموخته شده»، در گروه های مختلف نقش های جنسیتی درونی شده ("زن بودگ