مجتبی محسنی

در این رساله، سنتز برخی مشتقات جدید سولفونامیدها شامل آزوسولفونامیدها، شیف-باز برپایه آزوسولفونامیدها و شیف-باز بر پایه آزوبیس سولفونامید گزارش می‌شود. ساختار آن‌ها با استفاده از روش‌های مختلف طیف‌سنجی1H NMR ، 13C NMR، FT-IR و نیز طیف جرمی تأیید شده است. سپس، فعالیت‌های زیست‌شناختی این ترکیبات نظیر خواص ضدسرطانی، ضدباکتریایی و آنتی اکسیدانی آ‌ن‌ها ارزیابی شد. از واکنش جفت‌شدن نمک‌های دیازونیوم آمینوسولفونامید با ترکیبات آروماتیک پرالکترون، مشتقات آزوسولفونامید (a-m107) با بازده خوب تا عالی (90‌–‌75 %) سنتز شدند. بررسی فعالیت ضدباکتریایی این مشتقات نشان داد ترکیب e107 با قطر هاله‌ی عدم رشد (4/1±24 میلی‌متر)، قوی‌ترین فعالیت ضد‌باکتریایی را در برابر باکتری گرم مثبت استافیلوکوکوس اورئوس دارد. این ترکیبات خواص آنتی‌اکسیدانی خوب تا عالی را نیز از خود بروز دادند. در میان آن‌ها ترکیب f107 (93%) قوی‌ترین میزان مهارکنندگی رادیکال DPPH را نشان داده است. همچنین، سمیت سلولی این ترکیبات در مقابل رده سلول سرطان سینه (MCF-7) و سلول‌های سالم (MCF-10) نشان داد ترکیب k107 بدلیل فعالیت سمیت سلولی قابل توجه در برابر رده‌ سلول سرطانی MCF-7 (µM 006/0±21/0IC50 = ) و تاثیر سمیت سلولی کم بر روی سلول‌های سالم MCF-10 (006/0±0/100IC50 = )، موثرترین ترکیب در این خانواده انتخاب می‌شود. علاوه براین، مشتقات جدید شیف-باز بر پایه آزوسولفونامید (a-k108) با بازده بالا (94-72٪) از واکنش آزو سولفونامید حاوی یک گروه الدهید (a107) با آمین‌های اولیه و یا تیوسمی کاربازید سنتز شدند. در میان این مشتقات، ترکیب j108، بیشترین فعالیت ضدباکتریایی (7/0±5/25 میلی‌متر) را در برابر باکتری گرم مثبت B. subtilis و هم بیشترین فعالیت آنتی-اکسیدانی (93%)، حتی بیشتر از آسکوربیک‌اسید (استاندارد)، را نشان می‌دهد. این ترکیبات، فعالیت ضدسرطانی خوب (µM 90/10-25/4IC50 = ) در برابر رده های سلولی MCF-7 پس از 72 ساعت از خود نشان دادند. در بین آن‌ها، ترکیب b108 بیشترین سمیت سلولی را در برابر رده‌های سلولی MCF-7 (µM 009/0±25/4IC50 = ) و کمترین سمیت سلولی (µM 01/0±73/20IC50 = ) را در برابر رده‌های سلولی معمولی 10MCF- داراست. همچنین، از واکنش بین ترکیب آزوسولفونامید a107 و آمینوسولفونامیدها (a, c, e104)، مشتقات جدید شیف-باز بر پایه آزو بیس‌سولفونامید با بازده بالا (85-68%) سنتز شدند. فعالیت زیست‌شناختی این ترکیبات نیز مورد ارزیابی قرار گرفت. در بین این مشتقات ترکیب c109، با قطر هاله‌ی عدم رشد (7/0±20 میلی‌متر)، بیشترین فعالیت ضدباکتریایی را در برابر باکتری گرم مثبت B. subtilis و همچنین قویترین فعالیت آنتی‌اکسیدانی (85/92%) را نشان داد. در بین این ترکیبات، ترکیب a109 بیشترین اثر سمیت سلولی را در مقابل ‌این رده سلول‌ سرطانی پس از 48 ساعت (µM 04/0±47/0IC50 = ) و هم پس از 72 ساعت (µM 056/0IC50 = ) نشان داد. مطالعات داکینگ مولکولی برای پیش‌بینی فعالیت ضدسرطانی ترکیبات سنتز شده انجام شده است. نتایج محاسبات برای مشتقات آزوسولفونامیدی a-m107 با پروتئین FGFR2، برای مشتقات شیف-بازها بر پایه آزوسولفونامید a-j108 با پروتئینBRCA2 و مشتقات شیف-بازها بر پایه آزو-بیس سولفونامید a-c109 با پروتئین HER2 نشان می‌دهد مطابقت خوبی با داده‌های تجربی داشتند. در نهایت، فعالیت ترکیب f107 نیز به عنوان یک حسگرشیمیایی‌رنگ سنجی، برای تشخیص انواع کاتیون‌های فلزی بررسی شده است. نتایج نشان داد این ترکیب فقط در برابر کبالت (II)، در کمتر از یک ثانیه، تغییر رنگ محسوسی نشان می‌دهد که با چشم غیرمسلح نیز قابل مشاهده است. بنابراین به عنوان یک گزینه مناسب برای تشخیص این کاتیون معرفی می‌شود.