مصطفی کمالجو

سبک شناسی لایه ای، یکی از شیوه های بررسی آثار ادبی به شمار می رود. در این روش متن به لایه هایی تقسیم شده، با بررسی لایه های آن، به مطالعه و بررسی متن پرداخته می شود. آواها و واژه های به کار گرفته شده در یک متن از لایه های مهم در فصاحت و شیوایی آن به شمار می رود. نهج البلاغه دارای سبک ادبی و کلامی شیوا و بلیغ است که واکاوی و بررسی لایه های سبکی موجود در این کتاب ارزشمند می تواند از مفاهیم والا و نهفته و زیبایی های موجود در آن پرده بردارد. خطبۀ 221 نهج البلاغه با محوریت اخلاقی به بیان برحذر داشتن از غفلت، شرح حال گذشتگان، احوال مردگان و عبرت از آنان می پردازد. مقالۀ حاضر به بررسی دو لایۀ آوایی و واژگانی به شیوه توصیفی ـ تحلیلی در خطبۀ مذکور پرداخته است. موسیقی و آهنگ ناشی از تکرار آواها و سجع و جناس موجود در خطبه در لایۀ آوایی بر زیبایی محتوایی متن افزوده است و استفاده از واژه های مترادف و متضاد و تلفیقی از واژگان انتزاعی و عینی هم سو با مضامین خطبه و همچنین بسامد بالای جمع مکسّر کثرت، از ویژگی های بارز در لایۀ واژگانی است.