آشنایی زدایی که از دستاوردهای مکتب فرمالیسم روس است، شامل تمامی شگردها و فنونی است که نویسنده با بهره گیری آگاهانه از آنها، کلام را از شیوۀ معمول خارج ساخته و مفاهیم مورد نظرش را با زبانی ناآشنا ارائه میدهد تا با انحراف از زبان معیار و به تأخیر انداختن مخاطب در دریافت معنای متن، کلام خویش را برجسته نماید و سبب لذّت ادبی مخاطب شود. خطبۀ 221 نهج البلاغه از جمله خطبه های مهم و تأثیرگذاری است که امیرمؤمنان با بهره گیری از زبان ادبی و با تصرّف در ترکیب و ساختار جملات آن، دست به آشنایی زدایی زده است. لذا تحلیل و بررسی خطبۀ مذکور بر این مبنا حائز اهمیت است و میتواند زوایای نهفتۀ هنری و برجستگیهای آن را فرادید مخاطب قرار دهد. این نوشتار با روش توصیفی– تحلیلی و با الهام از مؤلفه های آشنایی زدایی معنایی و ساختاری به واکاوی خطبۀ یادشده پرداخته است و به این نتایج دست یافت که امام)ع( در حوزۀ معنایی و در محور جانشینی با به کارگیری استعاره و کنایه و در محور همنشینی با استفاده از مجاز و تشبیه و در حوزۀ ساختاری با استفاده از شگردهایی چون؛ تقدیم و تأخیر، التفات و حذف، بافت روایی خطبه را فراتر از متون عادی قرار داده و مفاهیم موردنظرش را به زیباترین صورت ممکن به تصویر کشیده است. در واقع امام)ع( با گریز از مؤلفه های شناخته شدۀ معنایی و نحوی و با به تأخیر انداختن مفاهیم موجود در خطبه سبب آشنایی زدایی و به تبع آن برجستگی خطبه شده و توان القای مفاهیم را به اوج رسانده است
