بافت تاریخی شهر دهدشت مجموعه ای از عناصر مختلف معماری شهری نظیر ارگ حکومتی، برج و بارو، بقاع متبرکه و مجموعه های وابسته به آن، مساجد، بازار، کاروانسرا، حمام ها و تاسیسات آب رسانی است که در محدوده ای به وسعت 45 هکتار در جبهۀ جنوبی شهر کنونی دهدشت پراکنده است. تجمیع عناصر مذکور در کنار یکدیگر بافت دهدشت قدیم را به یکی از ارزشمندترین بافت های معماری شهری متعلق به سده های متاخر دوران اسلامی در مناطق جنوبی ایران تبدیل نموده است. پژوهش حاضر بر آن است تا با بازنگری در جزئیات عناصرمعماری بافت قدیم دهدشت و دقت در شواهد تاریخی و داده های باستان شناختی ضمن معرفی اجزاء مذکور، به ارائۀ نظری قطعی در خصوص زمان و چگونگی شکل گیری هسته اولیه شهر، بررسی علل و عوامل توسعه آن و چیستی فروپاشی اش بپردازد. نتیاج حاصل از مطالعات اسنادی و بررسی های میدانی با دقت در سبک و سیاق معماری بقعۀ امام-زاده پیرغازی دهدشت، سابقۀ تشکیل هسته اولیه شهر را به سدۀ هشتم هجری و همزمان به حکومت اتابکان لر در منطقه می توان تعیین نمود. روند اقتصادی و تعاملات تجاری معمول در شهر به دلیل قرار گرفتن در میان شهرهای بزرگی نظیر اصفهان و شیراز و شوشتر و نزدیکی به دریای پارس، در پی ثبات امنیتی ایجاد شده در دوره حکومت ایل افشار در کهگیلویه و پس از آن در دوره سلطنت شاه عباس اول، توسعه یافته و موجب شکوفایی شهر دهدشت با پیروی از الگوی شهرهای متمرکز صفوی و مکتب معماری اصفهان می گردد. در کنار این مسئله عدم بهره گیری از مولفه های امنیتی نظیر تمرکز و پرهیز از پراکندگی ساختار شهری، برج و باروی مستحکم و عناصر دفاع غیر عامل مصنوعی نظیر خندق و تقویت سیستم پیش آگاهی از حملات نظامی و بروز حمله های نظامی و شورش های متعدد در شش مورد، موجب بر هم خوردن ثبات امنیتی و اقتصادی شهر گشته که به از بین رفتن بناهای درون بافت گردیده و موجب مهاجرت ساکنین شهر و فروپاشی آن انجامید.
