امروزه در اکثر کشورها، موضوع اصول حاکم بر دادرسی اطفال و نوجوانان و همچنین تعیین الگوهای خاص برای شکل گیری دادرسی عادلانه در محاکم مورد توجه قرار گرفته است. با این وجود از لحاظ ساختاری نظام حاکم بر دادرسی اطفال بر مبنای الگوهای مختلفی شکل می گیرد که از شناخته ترین الگوهای موجود در دنیا، می توان به الگوی رفاه، قانون گرایی و مشارکتی اشاره نمود. در قوانین کیفری نوین ایران، بخصوص در قانون آیین دادرسی کیفری و قانون مجازات اسلامی مصوب 2931 توجه ویژه ای به دادرسی و مجازات حاکم بر اطفال و نوجوانان شده که بر اساس الگوهای حاکم بر دادرسی اطفال و اصول حاکم بر آن تقنین گردیده است. با توجه به این تدابیر، اصولی نیز در دادرسی های ویژه ی اطفال بایستی در نظر گرفته شود که این اصول می توانند با الگوهای پیش گفته، رابطه ی نزدیکی داشته باشند؛ اصول حاکم بر الگوی رفاه در دادرسی اطفال و نوجوانان را می توان در اصل حق داشتن وکیل، اصل تشکیل پرونده شخصیت عنوان نمود و اصول حاکم بر الگوی قانون گرایی در دادرسی اطفال و نوجوانان را می توان در مواردی چون اصل برائت، اصل قانونمندی، اصل قانونی بودن جرم، اصل قانونی بودن مجازات، اصل قانونی بودن دادرسی، اصل داشتن حق سکوت، اصل لزوم تفهیم اتهام، اصل غیر علنی بودن دادرسی، اصل تسریع در تحقیقات مقدماتی، اصل منع شکنجه، اصل سری بودن تحقیقات مقدماتی، اصل متهم نکردن خود بیان داشت و اصول الگوی مشارکتی در دادرسی اطفال و نوجوانان را نیز می توان در اصل میانجی گری در دادرسی اطفال و نوجوانان، اصل تناسب نظام پاسخ دهی با شخصیت کودکان بزهکار، اصل ممنوعیت دخالت پلیس در انجام تحقیقات مقدماتی، اصل تشکیل پلیس ویژه کودکان، تشکیل دادسرای ویژه اطفال و اصل لزوم دادرسی ویژه برای رسیدگی به جرائم اطفال بیان نمود.
