نظریه ی زایاگشتاری یکی از مباحث مهم زبانشناسی نوین است، که موضوع اصلی این نظریه بحثی است در مورد گشتارهایی است که در تفکر آدمی رخ می دهد و انسان می تواند بوسیله ی آن ذهنیتی را تبدیل به سخن کند. این نظریه معتقد است کخ کیفیت تبدیل تفکر به کلام توانشی درونی است. بطوریکه نوآم چامسکی بنیانگذار این نظریه معتقداست که با بررسی چگونگی تبدیل تفکر موجود در ذهن به کلامِ برزبان جاری شده می توان عملکرد مغزی اشخاص را بررسی کرد وحتی به مقاصد پنهان شخص نیز پی برد.علاوه برآن، یکی از کاربردهای اساسی این علم، از بین بردن رفع ابهام در کلام است. این نظریه برای رفع ابهام کلام ابزار هایی دارد که،اتفاقاً استفاده از ای ابزارها ابهام در کلام را نیز رفع می کند. این پایان نامه با روش توصیفی تحلیلی در پی آن است تا میزان تأثیر قواعد زایاگشتاری در انتقال پیام رمان «زقاق المدق» نجیب محفوظ بررسی کند. از دستاوردهای این پژوهش این است که توانش ذاتی نجیب محفوظ در استفاده از قواعد زایاگشتاری باعث تأثیرگذاری فراوان داستان و شهرت جهانی شخصیت های داستان شده است. استفاده ی بجای وی منجر به همسوکردن مخاطب داستان با جریان های فکری نویسنده شده است.
