یعقوب فروتن

چکیده: علیرغم بهبود وضعیت زنان در دهه های اخیر، همچنان نابرابری جنسیتی یکی از دغدغه های مهمی است که کانون توجه بسیاری از پژوهش هاست. در این راستا این پژوهش با هدف بررسی وضعیت زنان در ایران با تکیه بر نابرابری جنسیتی و در چهارچوب تئوری جامعه جهانی انجام شده است. این پژوهش که از نوع پژوهشهای اکتشافی است با استفاده از روش تطبیقی-کمی و داده های ثانویه در دو بخش انجام شده است. در بخش اول، با استفاده از شاخص شکاف جنسیتی (GGI) در بازه زمانی 2006 تا 2023، روند تغییرات این شاخص و مولفه‌های آن شامل مشارکت و فرصت‌های اقتصادی، دستاوردهای آموزشی، توانمندسازی سیاسی، سلامتی و بهداشت در ایران در بازه زمانی مذکور مورد بررسی قرارگرفته و جایگاه ایران در مقایسه با کشورهای آسیایی-اسلامی ارزیابی شده است. نتایج این بخش حاکی از این است که در این بازه زمانی ایران همواره از وضعیت نامناسبی در این شاخص برخوردار بوده و همواره جزء 10 کشور انتهای جدول رتبه بندی کشورها قرار داشته و بهترین وضعیت ایران مربوط به سالهای 2008 و 2010 است کهبا اندکی بهبود به جمع 15 کشور انتهای جدول پیوسته است. بررسی شاخص شکاف جنسیتی در کشورهای آسیایی-اسلامی در بازه زمانی 2006 تا 2023 و بررسی وضعیت رتبه این کشورها در این شاخص، حاکی از این است که این کشورها در مقایسه با مقیاس جهانی در جایگاه ضعیفی قراردارند با این حال روند تغییرات نشان دهنده آن است که نابرابری جنسیتی در سال 2023 نسبت به سال 2006، در اغلب کشورهای آسیایی- اسلامی به جز کشورهای ایران و سوریه کاهش یافته است. بررسی وضعیت ایران در مولفه‌های این شاخص نیز حاکی از این است که تنها در مولفه‌های دستاوردهای آموزشی و سلامتی و بهداشت، ایران از وضعیت مناسب تری برخوردار می باشد. در بخش دوم پژوهش نیز وضعیت زنان با استفاده از شاخص‌های داخلی از جمله نرخ مشارکت اقتصادی، نرخ بیکاری، نرخ اشتغال زنان در بخش‌های مختلف کشاورزی، صنعت و خدمات، نرخ باسوادی، تعداد نمایندگان زن مجلس شورای اسلامی، تعدادزنان در سمت‌های قانونگذاری، مقامات عالی رتبه و مدیران و متخصصان و نسبت دانش آموختگان زن مورد بررسی قرارگرفته است. نتایج این بخش نیز حاکی از این که وضعیت زنان در بعد آموزش بیش از سایر بخش‌ها به ویژه فرصت‌های اقتصادی و سیاسی بهبود یافته است. به طورکلی ارزیابی وضعیت زنان در ایران در چارچوب تئوری جامعه جهانی گویای این است که الگوی تحولات وضعیت زنان در ایران با الگوهای فرهنگ جهانی مبنی بر شتاب بهبود وضعیت زنان در ابعاد سلامت و آموزش و تأخیر بهبود وضعیت زنان در ابعاد مشارکت اقتصادی و سیاسی، تطبیق دارد. کلیدواژه: وضعیت زنان، شکاف جنسیتی، تئوری جامعه جهانی