فاطمه کاردل

افزایش تولید روزافزون نانوذرات و کاربرد آن در صنایع مختلف نگرانی در رابطه با سمیت و خطر آنها را در محیط زیست مطرح کرده است. اما اطلاعات کمی در مورد سمیت نانو مواد و میزان سطوح امن آنها شناخته شده است. این مطالعه سعی داشته است به بررسی میزان تجمع زیستی و آسیب شناسی ناشی از نانوذره اکسیدآهن در بافتهای آبشش و کبد ماهی کپور معمولی بپردازد. به این منظور تعداد 60 قطعه ماهی کپور معمولی از یکی از مزارع پرورش ماهی تهیه و به آزمایشگاه منتقل شدند. ماهی ها بعد از سازش در شرایط آزمایشگاهی به مدت یک هفته، به 4 تیمار تقسیم شدند. تیمار اول به عنوان شاهد در نظر گرفته شد و سایر تیمارها به ترتیب مقادیر 50، 75 و 100 میلی گرم بر لیتر از نانوذرات اکسید آهن را دریافت کردند. در روزهای 14، 21 و 28 مطالعه از هر تیمار 5 عدد ماهی به صورت تصادفی انتخاب و بافتهای آبشش و کبد جداسازی گردید و مورد بررسی میزان تجمع زیستی و آسیب شناسی ناشی از نانوذره اکسیدآهن قرار گرفتند. در این مطالعه نتایج حاصل از آزمون آماری نشان داد میزان آهن در بافت کبد در مقایسه با بافت آبشش به طور معنی داری از غلظت بالاتری برخوردار می باشد (05/0> p). در بافت کبد در روز 21، به طور معنی داری غلظت بالاتری از آهن در مقایسه با تیمارهای دیگر مشاهده شد (05/0> p). در بافت آبشش در روز 14، غلظت بالاتری از آهن نسبت به سایر تیمارها مشاهده گردید، اما غلظت آهن در این بافت در تیمارهای مختلف و در روزهای مختلف نمونه برداری از تفاوت معنی داری برخوردار نبود. در بررسی هیستوپاتولوژی، آسیب بافتی وارد شده به بافت آبشش نسبت به بافت کبد از شدت بیشتری برخوردار بود. در بافت آبشش در تیمارهای روز 28، شدیدترین آسیبها در مقایسه با تیمارهای دیگر مشاهده شد که علائم به صورت پرخونی، اتصال رشته های آبششی ثانویه و تخریب رشته های آبششی با درجه متوسط و تلنژکتازی و آتروفی رشته های آبششی ثانویه با درجه شدید بود. در بافت کبد شدیدترین آسیب در روز 28 در تیمار 4 بود که به صورت پرخونی خفیف، نفوذ سلولهای آماسی، نکروز و دژنرسانس واکوئولی شدید مشاهده گردید. این تحقیق نشان داد با افزایش غلظت و مدت زمان قرارگیری در معرض نانوذره اکسیدآهن تأثیرگذاری بیشتری از آن مشاهده گردید و میزان غلظت آهن در بافتها به علت تخریب و آسیب بافتی کاهش می یابد.