علی اصغر فیروزجائیان

امروزه با گسترش فضای مجازی ، زندگی انسان دستخوش تغییرات بسیاری شده است. فضای مجازی نیز مانند فضای واقعی توسط آسیب ها و جرائم بسیاری تهدید می شود. این جرائم ، مجرمان و قربانیانی دارد. آنچه که در پژوهش ها کمتر مورد توجه واقع شده ، بخش قربانی شناسی ، بخصوص در فضای مجازی است. قربانی شدن سایبری می تواند پیامدهای ناگواری داشته باشد.بدین منظور پژوهش حاضر درصدد تحلیل جامعه شناختی قربانی شدن مجازی شهروندان بابل با تکیه بر نظریه ی سبک زندگی روزمره است. روش مورد استفاده ی پژوهش، پیمایش و ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته می باشد. جمعیت این تحقیق شامل کلیه ی شهروندان 18-56 سال شهر بابل در سال 1397 می باشد. حجم نمونه از طریق فرمول کوکران مشخص شد و 384 نفر به روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. قربانی شدن مجازی بعنوان متغیر وابسته در بعد «تجربه ی قربانی شدن مجازی» و «ترس از قربانی شدن مجازی» مورد بررسی قرار گرفت و متغیرهای مستقل عبارتند از: نحوه ی استفاده از فضای مجازی (مواجهه با مجرم با انگیزه) ، رفتارهای پرخطر در فضای مجازی ، محافظت فیزیکی ، محافظت شخصی ، جذابیت ، مجاورت ، احساس عدم حفاظت و کنترل که تاثیر آنها بر قربانی شدن مجازی و ابعاد آن بررسی شده است. تحلیل داده ها از طریق نرم افزار «SPSS» انجام گرفته است. براساس اطلاعات جمع آوری شده 3/50 درصد از حجم نمونه را مردان (193 نفر) و 7/49 درصد را زنان (191 نفر) تشکیل می دهند. همچنین میانگین سنی 30 سال می باشد. 1/2 درصد از افراد میزان تجربه ی قربانی شدن مجازی خود را «خیلی زیاد»، 9/2 درصد «زیاد»، 1/12 درصد «تاحدودی »، 1/17 درصد «کم» ، 8/65 درصد «اصلاً» گزارش کردند. همچنین در زمینه ی ترس از قربانی شدن مجازی نیز 7/5 درصد از افراد نمونه ترس خود را «خیلی زیاد»، 7/5 درصد «زیاد»، 6/15 درصد «تاحدودی »، 8/20 درصد «کم» ، 8/51 درصد «اصلاً» گزارش کردند. طبق نتایج به دست آمده از همبستگی پیرسون بین نحوه ی استفاده از فضای مجازی ، رفتارهای پرخطر افراد، محافظت فیزیکی، مجاورت و احساس عدم حفاظت و کنترل در فضای مجازی با متغیر قربانی شدن سایبری (ترس و تجربه) رابطه ی معناداری نشان داده است. همچنین مشخص گردید که مولفه های تحقیق به همراه شاخص هایشان توانستند 27 درصد از تغییرات متغیر وابسته ( قربانی شدن سایبری) را مورد تبیین قرار داده