مشخصات پژوهش

عنوان	بررسی اختلاف خوانش حمزه در «عَبَدَ الطّاغوت»
نوع پژوهش	مقاله چاپ شده
کلیدواژه‌ها	اختلاف قرائت عبد الطاغوت تحلیل قرائات قرائت کوفه شاخص قرائت قرائت حمزه
چکیده	مطالعۀ قرائت قاریان در مادۀ «عبد» در آیۀ 60 سورۀ مائده، نشان از اختلاف قرائت و تقابل در خوانش این واژه، میان قاریان است. در قرائت عبارت «عبد الطاغوت» فقط حمزه قرائت «عبُدَ» را ثبت کرده است، در حالی‌‌که دیگر روایت‌‌های مشهور «عَبَدَ» را مناسب دیده‌‌اند. این اختلاف خوانش در اثر اختلاف معنایی براساس نقش کلمه، به وجود آمده است. حمزه این واژه را اسم مفردی که معنای کثرت دارد در نظر گرفته، در حالی که بقیه قاریان، آن را معطوف به «لعنه اللّه» می‌‌دانند. نوشتار حاضر به منظور بررسی تفاوت دیدگاهِ حمزه با دیگر قاریان سبعه، در قرائت یک واژه و اثبات اجتهادی یا اکتشافی بودن قرائت حمزه نسبت به دیگر قاریان مشهور، ماده «عَبَدَ» را در لغت، آثار علم قرائت، قرائت و تفاسیر به روش توصیفی تحلیلی مورد بررسی قرار داده است. نتیجه حاصل از پژوهش به شیوۀ توصیفی- تحلیلی نشان می‌‌دهد: تحلیل اختلاف قرائت در آیات مشابه می‌‌تواند این نظریه را تقویت کند که در میان قاریان هفتگانه، حمزه در قرائت خود اختیاراتی اتّخاذ می‌‌کرده است که برخی از این اختیارات منطبق بر اصول و ضوابطی خاص بوده است و اغلب این شیوۀ اجتهادی خاص حمزه بوده است. در نتیجه تحلیل قرائت «عَبَدَ» در گزارش‌‌های ابن‌مسعود و اعمش -به‌عنوان اساتید حمزه- در مقایسه با دیگر قاریان نشان می‌‌دهد: قرائت حمزه در کوفه در تقابل با قرائت های دیگر است. هم‌‌چنین بررسی اختلاف قرائت در این آیه با توجه به نقش معطوف و معطوف علیه، اهمیت تشخیص معطوف علیه در خوانش آیات و در نتیجه تفسیر و ترجمۀ آیات را در پی دارد.
پژوهشگران	سیده فرناز اتحاد (نفر دوم)، سید محسن موسوی (نفر اول)