|
عنوان
|
معناشناسی تاریخی واژه (مَهر): کاوشی در دلایل حذف (مَهر) از نظام واژگانی قرآن کریم
|
|
نوع پژوهش
|
مقاله چاپ شده
|
|
کلیدواژه‌ها
|
مهریه، زن در قرآن، تفسیر قرآن، معناشناسی تاریخی، زبانشناسی سامی، تاریخ انگاره مهریه
|
|
چکیده
|
مهریه از جمله انگاره هایی در قرآن کریم است که به دلیل ارتباط با حوزه های مختلفِ فقهی، حقوقی، اجتماعی، اقتصادی و خانوادگی همواره مورد توجه عالمان تفسیر قرار داشته و بحث های بسیاری در پیرامون آن شکل گرفته است. با این حال، از جمله پرسش های تفسیری دربارۀ مهریه که هنوز پاسخی دریافت نکرده، آن است که چرا قرآن کریم به جای استفاده از واژۀ پرسابقۀ مَهر که پیشینه ای بس دراز در فرهنگ عرب پیش از اسلام دارد، از واژه های اجر، فریضه، صدقه و نحله برای اشاره به مفهوم مهریه بهره جسته است. برای پاسخ به این پرسش کلیدی، در مطالعۀ حاضر با بهره گیری از روشِ معناشناسی تاریخی، قدیم ترین سابقۀ واژۀ مَهر در زبان آفروآسیایی پیجویی شده، سیر تحولات معناییِ این واژه تا زبان عربیِ مَدرَسی به مطالعه گذاشته شده و مؤلفه های معناییِ آن در بافت نزول قرآن کریم استخراج شده است. این مطالعه نشان می دهد که واژۀ مَهر بر پایۀ این تلقّیِ فرهنگی در روزگار پیش از اسلام شکل گرفته است که نکاح به مثابۀ یک دادوستد اقتصادی است که در آن، زن به عنوان یک کالا در ازای مقادیری از مال که همان مهریه است، مبادله می شود. قرآن کریم در تقابل با این باور پیشااسلامی، از کاربردِ واژۀ مذکور صرف نظر کرده و چهار واژۀ جدید را برای تأسیس یک فرهنگ اسلامی در حوزۀ مهریه به کار گرفته است.
|
|
پژوهشگران
|
محمد حسن شیرزاد (نفر چهارم)، محمد حسین شیرزاد (نفر سوم)، علی محمد حکیمیان (نفر دوم)، سید محمود طیب حسینی (نفر اول)
|