مشخصات پژوهش

عنوان	نسبت توحید با معاد از دیدگاه ملاصدرا
نوع پژوهش	مقاله چاپ شده
کلیدواژه‌ها	توحید، معاد، آفرینش، ظهور، تفصیل، ملاصدرا
چکیده	توحید و معاد و نسبت میان آن­ها از مباحثی است که ملاصدرا بسیار به آن­ها توجه داشته است. شناخت توحید صدرایی بدون توجه به معاد ملاصدرا امر مشکلی است بی­تردید بر اساس مبانی ملاصدرا مانند اصالت وجود، وحدت شخصی وجود، تفسیر علیت به تجلی، بساطت وجود و مساوقت وجود با کمالات، توحید و نسبت آن با معاد تفاوت­های اساسی با حکمت­های پیشین خواهد داشت. ملاصدرا همان­طور که هدف از آفرینش یعنی نزول از وحدت به کثرت را ظهور توحید می­داند، هدف معاد یعنی صعود کثرت به وحدت را نیز، ظهور و تفصیل توحید بیان می­کند. باید توجه داشت توحید اولی و توحید ثانوی وجود ندارد چرا که توحید امر ثابتی است و تنها علم و معرفت انسان در حال تغییر می­باشد و موجودات در نهایت نیز موصوف به عدم فی­ذاته خواهند شد چنان­که در ابتدا چنین هستند، فقط در نهایت به این امر معرفت پیدا خواهند کرد که هویت حقیقی­شان همان عین الربط و عین­الفقر بودن است. همه موجودات از عقول تا اسفل السافلین چون فطرت دارند، معاد دارند و مبدأ هر شیء بعینه غایت و معاد آن هست. به عبارت دیگر توحید از لوازم وجود موجودات بلکه عین وجود و عین فطرت آن­هاست که نهایتاً همه به همان فطرت توحیدی برمی­گردند.
پژوهشگران	سید مرتضی حسینی شاهرودی (نفر دوم)، کوکب دارابی (نفر اول)