|
عنوان
|
ویژگی های ممتازِ چوب های مورد استفاده در هنر چوتاشی (ظروف چوبی سنتی در شمال ایران)
|
|
نوع پژوهش
|
مقاله چاپ شده
|
|
کلیدواژه‌ها
|
چو تاشی، لاک تراشی، آناتومی چوب، چوب شناسی، چوب ریشه، مقاومت های مکانیکی
|
|
چکیده
|
هنر «چوتاشی» یا «لاک تراشی»، ساخت خلاق و ذهنی حجم های چوبی سنتی در قالب ظروف، ابزار کار و عناصر و آرایه های معماری بومی با استفاده از چوب های جنگلی در مناطق شمال ایران – به ویژه استان مازندران - است که قدمتی دیرینه دارد. هدف این پژوهش، شناسایی گونه های چوبی مورد استفاده در چوتاشی و بررسی ویژگی های ممتاز آناتومی و تکنولوژی (فیزیکی و مکانیکی) آن هاست. ازاین رو، چوب های خام یا نیمه کار با ابعاد و اشکال مختلف از کارگاه های استادکارانِ چوتاشی گردآوری شدند. نظرات اساتید در مورد علت ترجیح این چوب ها و ویژگی های برتر آنها نیز ثبت گردید. رطوبت، جرم ویژه، هم کشیدگی و واکشیدگی حجمی و چند ویژگی مکانیکی بر روی هفت نوع چوب برتر معرفی شده (ریشه و تنه افرا، تلکا، ملج، شمشاد، سرخدار و گردو) اندازه گیری شدند. برای فهم بیشترِ علتِ مطلوب یا نامطلوب بودن برخی چوب ها، بافت چوبی آن ها زیر میکروسکوپ یا استریومیکروسکوپ بررسی شدند. براساس جمع بندی نظرات استادکاران در طی مطالعات میدانی، چوب ریشه افرا و چوبِ ساقه زیر پوست در درختانِ قطور که به وسیله کاشم (خزه) پوشیده شده باشد، برای ساخت ظروف مناسب ترند. آزمون های مکانیکی نشان دادند که مقاومت برشی عمود بر الیاف در ملج، مقاومت به شکاف خوری در تنه افرا و گردو، چقرمگی در تنه افرا و شمشاد و سختی در سرخدار دارای بیشترین مقادیرند. همچنین، شمشاد بیشترین وزن مخصوص و سرخدار کم ترین همکشیدگی را داشتند. بررسی های میکروسکوپی، نشان از همگنی و تخلخل بیشتر چوب ریشه و درعین حال، درهم تاری بیشتر در این چوب داشت. همچنین، پدیده «آهَنَک» در سرخدار که باعث افت شدید کیفیت آن از نظر اساتید می شود، درواقع تجمع مواد رسوبی در چند ردیف تراکئید است. در پایان، ارتباط بین ویژگی های آناتومی، فیزیکی و مکانیکی چوب ها و نظرات اساتید مورد بحث قرار گرفت.
|
|
پژوهشگران
|
مصطفی رستمی (نفر چهارم)، حمید زارع حسین آبادی (نفر سوم)، تقی شعبان نیارمی (نفر دوم)، رضا اولادی (نفر اول)
|