حبیب اله حلیمی جلودار

روایت وارده از اهل بیت (علیهم السلام) دو گروهند، برخى مربوط به آیات احکام و برخى مربوط به آیات معارف. در روایات احکام، چه در احکام الزامى (واجب و حرام) و چه در احکام غیر الزامى (مستحب و مکروه)، ظاهر حدیث حجت است ولى در معارف اگر مثلا خواستیم بفهمیم،«لوح» چیست، «عرش» یعنى چه و «ملک» کدام است؟ ظواهر روایات حجت نیست. مثلاً روایتى که عرش را براى ما معنا مى کند، درصورتى حجیت دارد که سه شرط داشته باشد: الف - از حیث سند قطعى باشد مثل اینکه متواتر یا خبر واحد محفوف به قرینه قطعیه باشد. ب - جهت صدور ورایت براى بیان معارف واقعى قطعى باشد نه از روى تقیه و مانند آن . ج - دلالتش نص باشد نه ظاهر . اگر روایاتى این سه شرط را داشت و مفید جزم و یقین بود حتى در اعتقادات و اصول دین (غیر از اصل مبدأ) هم معتبر است ولى اگر مفید جزم نبود،در مانند لوح وقلم و کیفیت آفرینش آسمان و زمین و مانند آن که اعتقاد به آنها شرط ایمان نیست مى تواند به عنوان احتمالى ظنى راهگشا باشد و به همین معیار هم مى توان به صاحب شریعت اسناد داد ولى نمى توان به طور جزم گفت که نظر اسلام در این زمینه چنین است. چون ادله حجیت خبر واحد مربوط به احکام عملى است که در آنها به ظن معتبر مى توان اعتماد کرد .