کتاب استقصاء الاعتبار تالیف شیخ محمد عاملی، شرح اجتهادی کتاب إستبصار فیما اختلف من الاخبار، یکی از منابع مهم فقه الحدیثی مربوط به قرن 11هـ است. مولف در این کتاب با نگاه اجتهادی، به بحث از سند و متن یکایک احادیث پرداخته است؛ و دیدگاه های شیخ طوسی(ره) را نیز به نقد گذاشته است. شناخت و تحلیل روشی- محتوایی این شرح، مسئله پژوهش قرار گرفته است؛ چه آن که در مباحث مختلف حدیث پژوهی در منابع پس از این کتاب، دیدگاههای نو و خاص مولف نقل و نقد می شود. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیل محتوایی، به مطالعه این اثر مهم حدیثی پرداخته است. دست یافته ها نسبت به نوآوری ها در حوزه سندپژوهی و فقه الحدیث در این حوزه ها قابل شناخت اند: 1. قواعد و توثیقات عام: در این باب نظرات رایج درباره استثنائات ابن ولید و اصحاب اجماع را نپذیرفته و دیدگاه نویی ارائه دادند؛ 2. راویانی چون: محمدبن احمدبن یحیی و احمد اشعری را توثیق و قائل به مدح محمدبن عیسی اشعری و ابراهیم بن هاشم می باشند، 3. منابع رجالی: احادیث کتاب من لا یحضره الفقیه را دارای اعتباری آشکار و قائل به عدم اعتبار نظرات رجالی شیخ طوسی، علامه حلی و ابن غضائری است؛ 4. اصطلاحات رجالی مورد اختلاف: وکالت در امور واجب را ملازم عدالت، صفت خیر را موجب مدح، یروی عن الضعفاء را دال بر قدح و توصیف شیخ را دلیل وثاقت دانسته اند و صفت صحیح الحدیث را ناظر به روایات و قرینه بر صحت می دانند، 5. فقه الحدیث: در فهم روایت از مراجعه به سایر کتاب های حدیثی، تبیین لغات کلیدی و طرح و بررسی نظرات محدثان بهره گرفته اند و در حل تعارضات، حکم به: عدم تعارض، جمع میان روایات(شیوه ها: حمل صیغه امر بر استحباب، حمل نهی بر کراهت، حمل لفظ کراهت بر تحریم، حمل بر عام یا خاص، حمل بر مطلق و مقید، حمل بر مجمل و مبین، ارتباط دادن به فهم و شرایط راوی، حمل بر معنای مجازی و جواز)، تخییر و ترجیح داده است. مرجحات ایشان: کثرت اخبار یک طرف تعارض، موافق بودن با اصل و عمل اکثریت، ترجیح ناقل بر مقرر، عرضه به اجماع یا شهرت، تقیه، ترجیح سندی و عرضه به قرآن است.
