سفال عصر سامانی، یکی از بارزترین ویژگیهای تصویرسازی هنر ایرانی در قرون اولیه اسالمی به شمار می ً آید. تداوم و تغییر در نقش و مفاهیم برآمده از آن، نشانگر دو جریان کامال متفاوت در هنر نگارگری ایرانی است. جریانی که از یکسو استمرار بنمایههای هنر دوره ساسانی و فرهنگ سغدی را نشان میدهد و از سوییدیگر، نشانههای تاثیر فرهنگ و هنر اسالمی را عرضه میکند. از آنجاییکه شواهد تصویرسازی ایرانی از قرون اولیه اسالمی اندک است، تصاویر خلق شده بر سفالینههای سامانی بخشی از پیشینه تصویرگری ایران بهشمار میآیند و میتواند خالء مطالعاتی در این حوزه را تا حدی مرتفع سازد. بدینمنظور این پژوهش با هدف بررسی تصاویر نقش شده بر سفالینههای سامانی از نظر ساختار و مضمون و نیز تحلیل عوامل اثرگذار بر شکلگیری آنها انجام شدهاست. پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی تحلیل تاریخی به گردآوری اطالعات به شیوه اسنادی و مطالعات موزهای در قالب توصیف و طبقهبندی نمونههای شاخص سفالینههای سامانی در موزههای مهم دنیا تدوین یافتهاست. در این پژوهش تالششده به این پرسش اصلی پاسخ داده شود که شیوه بازنمایی تصاویر در سفالینههای سامانی به چه صورت بودهاست؟چه عواملی بر شیوه تصویرنگاری این سفالها موثر بودهاست؟ نتایج این پژوهش نشان میدهد که تصاویر سفالینههای سامانی با وجود قرارگیری در دامنه زمانی قرون ً سوم و چهارم هجری، در برخی موارد بازتاب مشخصههای سنت تصویرگری هنر دوران تاریخی)خصوصا ساسانی( و همچنین نقاشیهای سغدی است. افزون بر این، با اینکه هنرمند سامانی بر اساس باورهای ملی، ً از این نقشمایهها تقلید نکرده بسیاری از نقشمایههای سفالینههای خود را از نقوشایرانی انتخابکرده، دقیقا و آنها را متناسب با موازین اسالمی تغییر داده و موجب تکامل سنتهای فرهنگی و هنری ایران شده است.
