صدیقه لطفی

بسیاری از صاحبنظران و برنامهریزان منطقهای معتقدند، توسعه چندمرکزی، میتوانند تعادلی میان رشد، پراکندگی و فشردگی ایجاد کنند و ضمن حفاظت از اراضی، با کاهش سفرهای وسایل نقلیه موتوری از انتشار گازهای گلخانهای ناشی از آن بکاهند. بر این اساس، مقاله حاضر در پی آن است تا با بررسی ارتباط میان چند مرکزیتی یا تک مرکزیتی 31استان کشور، الگوی سفر و پراکنده رویی، درک تصمیم سازان را نسبت به کاربست آن تقویت کند. بدین ترتیب، منطق پژوهش حاضر قیاسی و مبتنی بر روشهای توصیفی و همبستگی است. ابتدا با استفاده از دو معیار توزیع اندازه شهرها و پراکنش فضایی مراکز، میزان چند مرکزیتی استانهای کشور تعیین شد. سپس با استفاده از همبستگی پیرسون، ارتباط میان شاخصهای ساختار فضایی و متغیرهای پراکنده رویی و الگوهای سفر در سطح استانهای کشور موردبررسی شد. نتایج نشان میدهد، استانهای چند مرکزیتر، به ازای هر نفر (شخصی و عمومی) سفرهای بیشتری تولید میکنند. همچنین بین پراکنش فضایی شهرها، میزان چند مرکزیتی استانها و مصرف انرژی ناشی از حملونقل، پیوندی مثبت و معنادار ( )0/825وجود دارد. اگرچه، در نگاه اول، افزایش سهم سفرها با خودرو شخصی، میتواند تهدیدی در مناطق چندمرکزی به نظر آید اما با توجه به تقاضای سفر میتواند توجیهی اقتصادی برای تقویت حملونقل عمومی و فرصتی برای کاهش آلودگیها بهخصوص در مناطق کلانشهری چندمرکزی باشد. بهعلاوه، بین توزیع اندازه شهرها، تعداد و مساحت پروانههای ساختمانی پیوندی معکوس (به ترتیب، -0/37و )-0/36برقرار است که میتواند حاکی از تضعیف محرکهای اقتصادی برای پراکنده رویی در شهرها باشد. در نهایت، به نظر میرسد الگوی چندمرکزی- فشرده میتواند ساختار مناسبتری برای توسعه پایدار باشد