زمینه: اختلالات طیف اُتیسم گستره وسیعی از اختلالات عصبی پیشرفته را نشان می دهد که با علائم گسترده ای شامل نقص تعامل اجتماعی، ارتباطات و نقص های شناختی مشخص می شوند. اگرچه میوه سماق حاوی ترکیباتی با خواص آنتی اکسیدانی و ضدالتهابی است، به دلیل پایین بودن دسترسی زیستی و فراهمی زیستی کارایی آن محدود است. هدف: هدف از این پژوهش بررسی اثر حفاظت نورونی سماق و نانوفیتوزوم سماق بر اختلال حافظه و شاخص های استرس اکسیداتیو در ناحیه هیپوکامپ مغز موش های مدل اُتیسمی است. مواد و روش ها: در این مطالعه تجربی، موش های ماده باردار به دو گروه کنترل و آزمایش تقسیم شدند. در گروه آزمایش اسید والپروئیک (VPA) با دُز 500 میلی گرم در کیلوگرم در روز 5/12 حاملگی به صورت درون صفاقی تزریق شد. نوزادان نر هر دو گروه 21 روز بعد از تولد تقسیم بندی شدند. حیوانات سالم به دو گروه کنترل سالین و کنترل نانوفیتوزم سماق تقسیم شدند که به ترتیب سالین و نانوفیتوزوم عصاره سماق (SNP) را با دُز 40 میلی گرم بر کیلوگرم به مدت چهار هفته به صورت گاواژ دریافت کردند. همچنین نوزادان گروه آزمایش نیز به سه گروه آزمایش، آزمایش تیمارشده با عصاره سماق (SE) و آزمایش تیمارشده با نانوفیتوزوم عصاره سماق تقسیم شدند که به ترتیب سالین، عصاره سماق و نانوفیتوزوم سماق را با دُز 40 میلی گرم بر کیلوگرم به مدت چهار هفته به صورت خوراکی دریافت کردند. برای ارزیابی حافظه، آزمون شناسایی شی ء جدید 49 روز پس از تولد انجام شد. در پایان سطح آنتی اکسیدان تام (TAC) و فعالیت آنزیم های گلوتاتیون پراکسیداز (GPx)، گلوتاتیون ردوکتاز (GRx) و کاتالاز (CAT) در ناحیه هیپوکامپ اندازه گیری شد. یافته ها: بر اساس نتایج ما، اسید والپروئیک به طور قابل توجهی (P>0/001) سبب کاهش شاخص تبعیض در آزمون تشخیص شی جدید، فعالیت آنزیم های GPx ،GRx و CAT و سطح TAC در هیپوکامپ شد. تیمار با نانوفیتوزوم سماق به طور معنی داری (P<0/001) باعث بهبود اختلال رفتاری و افزایش فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان (GPx ،GRx و CAT) و سطح آنتی اکسیدان TAC شد. نتیجه گیری: نتایج این مطالعه نشان داد که نانوفیتوزوم سماق در مقایسه با عصاره میوه سماق به دلیل افزایش فراهمی زیستی باعث بهبود مؤثرتر نقص حافظه و استرس اکسیداتیو در موش های مدل اتیسمی می شود.
