شیلا امیدظهیر

استفاده از ترکیبات طبیعی همچون عصاره‌های گیاهی به عنوان راهکاری برای افزایش رشد، تحریک سیستم ایمنی، کنترل و مبارزه با بیماری‌ها در آبزیان موثر بوده است. ﮔﯿﺎه زوﻓﺎ یکی از گونه‌های بومی ایران اﺳـﺖ که ﺑـﻪﻋﻨـﻮان ﯾـﮏ ﮔﯿـﺎه داروﯾـﯽ شناخته شده است و دارای اثرات ضدمیکروبی است و خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارد. باتوجه به اینکه تحقیقات بسیار محدودی بر روی تاثیر گیاه زوفا در ماهی گزارش شده است، مطالعه حاضر اثرات گیاه روفا را به عنوان مکمل غذایی بر روی فاکتورهای رشد و برخی از پارامترهای بیوشیمیایی سرم ماهی کپورمعمولی مورد بررسی قرار داده است. به این منظور تعداد 120 عدد ماهی‌ با میانگین وزنی 24 گرم و میانگین طولی 12 سانتی‌متر در 4 گروه با تعداد 10 عدد ماهی در هر آکواریوم با سه تکرار تقسیم شدند. گروه 1 به عنوان شاهد در نظر گرفته شد و با غذای تجاری فاقد عصاره تغذیه شد و گروه‌های 2، 3 و 4 به ترتیب مقادیر 250، 500 و 750 میلی‌گرم عصاره زوفا را در یک کیلوگرم غذا دریافت کردند. مقادیر مختلف عصاره در آب مقطر حل و بر روی غذا اسپری شد و کاملاً با غذا مخلوط و در دمای اتاق خشک گردید. ماهی‎ها به میزان 5 درصد وزن بدن به مدت 60 روز غذادهی شدند. پس از گذشت 60 روز ماهی‌ها زیست سنجی شدند و شاخص‌های رشد شامل افزایش وزن بدن، افزایش طول بدن، نرخ رشد ویژه و ضریب تبدیل غذایی محاسبه شد. سپس از هر گروه تعداد 6 عدد ماهی به صورت تصادفی انتخاب و برای انجام آزمایش بیوشیمیایی سرم از طریق رگ ساقه دمی خون‌گیری صورت گرفت. پس از آن آزمایش چالش با باکتری آئروموناس هیدروفیلا به مدت دو هفته صورت گرفت. در مدت دو هفته ماهی‌ها پایش شدند و ﺗﻌﺪاد ﺗﻠﻔﺎت ماهی‌ها در هر گروه ﺛﺒﺖ ﮔﺮدﻳﺪ و در اﻧﺘﻬﺎی دوره، درصد نسبی بازماندگی در هریک از گروه‌ها محاسبه شد. نتایج حاصل از شاخص‌های رشد نشان داد وزن بدن، طول بدن و نرخ رشد ویژه در گروه‌هایی که عصاره زوفا را به عنوان مکمل غذایی دریافت کردند نسبت به گروه شاهد افزایش یافت، ولی این افزایش در گروه‌های مختلف از تفاوت معنی‌دار برخوردار نبود (05/0˃ p). ارزیابی پارامترهای بیوشیمیایی سرم نشان داد میزان پروتئین کل سرم در گروه‌هایی که عصاره زوفا را دریافت کردند افزایش یافت و در گروه‌های 3 و 4 نسبت به گروه‌های 1 و 2 تفاوت معنی‌دار داشت (05/0˂ p). مقدار ایمونوگلوبولین نیز با افزایش غلظت عصاره زوفا روند افزایشی نشان داد و گروه 4 نسبت به سایر گروه‌ها تفاوت معنی‌دار نشان داد (05/0˂ p). ولی مقدار آلبومین در گروه‌های مختلف از تفاوت معنی‌دار برخوردار نبود (05/0˃ p). نتایج حاصل از این تحقیق نشان دهنده کاهش مقادیر گلوکز، کورتیزول، کلسترول، تری‌گلیسیرید، آنزیم‌های آسپارتات آمینوترانسفراز و آلانین آمینوترانسفراز در گروه‌های دریافت کننده عصاره زوفا بود، هرچند که بین گروه‌های مختلف از تفاوت معنی‌دار برخوردار نبود (05/0˃ p). در حالیکه آنزیم‌های آلکالین فسفاتاز، لیپاز و آمیلاز با افزایش غلظت عصاره زوفا روند افزایشی نشان داد، ولی این افزایش نیز در گروه‌‌های مختلف تفاوت معنی‌دار نداشت (05/0˃ p). ظرفیت آنتی اکسیدانی کل سرم در گروه‌هایی که عصاره زوفا را به عنوان مکمل غذایی دریافت کردند، افزایش پیدا کرد، به طوریکه در گروه 4 در مقایسه با گروه‌های 1 و 2 تفاوت معنی دار داشت (05/0˂ p). مقدار مالون‌دی‌آلدئید سرم در گروه‌های دریافت کننده عصاره زوفا کاهش یافت و این روند کاهشی در گروه‌های 3 و 4 نسبت به گروه‌های 1 و 2 تفاوت معنی‌دار داشت (05/0˂ p). نتایج به دست آمده از آزمایش چالش با باکتری آئروموناس هیدروفیلا بیانگر بیشترین درصد نسبی بازماندگی در گروه 4 بود که با گروه 1 و 2 تفاوت معنی‌دار داشت (05/0˂ p). از این تحقیق می‌توان نتیجه گرفت مکمل غذایی حاوی عصاره زوفا با افزایش مقادیر پروتئین کل، ایمونوگلوبولین، افزایش مقدار ظرفیت آنتی اکسیدانی کل و کاهش مقدار مالون‌دی‌آلدئید در گروه‌هایی که عصاره زوفا را دریافت کردند، باعث تحریک سیستم ایمنی و افزایش ظرفیت آنتی‌اکسیدانی ماهی‌ها و در نتیجه افزایش درصد بازماندگی ماهی‌ها در چالش با باکتری آئروموناس هیدروفیلا گردید.