شیلا امیدظهیر

هگزافلومورون یک آفت‌کش است که در مزارع کشاورزی برای کنترل حشرات مورد استفاده قرار می‌گیرد و به عنوان یک حشره‌کش جدید و کارآمد برای کنترل کرم ساقه خوار برنج معرفی شده است. این مطالعه برای اولین بار محدوده کشندگی و میانه غلظت کشندگی هگزافلومورون و همچنین اثرات سمیت تحت حاد هگزافلومورون را بر آسیب‌شناسی بافت‌های کبد و کلیه و پارامترهای بیوشیمیایی سرم در ماهی کپور معمولی (Cyprinus carpio) مورد بررسی قرار داده است. برای تعیین محدوده کشندگی، ابتدا ماهی‌ها در 6 تیمار غلظت‌های 0، 1/25، 2/5، 5، 10 و 25 میلی‌گرم در لیتر هگزافلومورون را دریافت کردند و در زمان‌های 24، 48، 72 و 96 ساعت مرگ و میر ماهی‌ها در هریک از تیمارها ثبت شد. سپس آزمایش تعیین میانه غلظت کشندگی صورت گرفت و ماهی‌ها در 5 تیمار با 3 تکرار غلظت‌های 0، 6، 7، 8 و 9 میلی‌گرم در لیتر هگزافلومورون را دریافت کردند و در زمان‌های 24، 48، 72 و 96 ساعت تعداد مرگ و میر ماهی‌ها ثبت گردید. برای انجام آزمایش سمیت تحت حاد ماهی‌ها در 4 تیمار تقسیم شدند، تیمار 1 به عنوان شاهد غلظتی از هگزافلومورون را دریافت نکرد و 3 تیمار دیگر در معرض 5%، 10% و 20% غلظت نیمه کشندگی96 ساعته هگزافلومورون قرار گرفتند. پس از گذشت 30 روز نمونه‌های بافت‌های کلیه و کبد و سرم خون ماهی‌ها جداسازی شد و مورد بررسی قرار گرفت. در این مطالعه میانه غلظت کشندگی 24، 48، 72 و 96 ساعته هگزافلومورون به ترتیب 9/925، 8/395 ، 8/075 و 7/428 میلی‌گرم در لیتر به دست آمد. همچنین غلظت غیر مؤثّر 0/7428 و حداقل غلظت مؤثّر 28/42 میلی‌گرم در لیتر محاسبه شد. در آزمایش سمیت تحت حاد نتایج حاصل از بررسی پارامترهای بیوشیمیایی سرم نشان داد مقادیر پروتئین کل و آلبومین با افزایش غلظت هگزافلومورون کاهش یافت، ولی این کاهش در هیچ یک از تیمارها از تفاوت معنی دار برخوردار نبود. اوره و کراتینین با افزایش غلظت سم هگزافلومورون افزایش یافت، به طوری که در مورد اوره تیمار 4 با سایر تیمار‌ها تفاوت معنی دار داشت و در مورد کراتینین تیمار‌ 4 در مقایسه با تیمار‌های 1 و 2 تفاوت معنی‌داری را نشان داد. میزان کلسترول در تیمار‌های مورد مطالعه با افزایش غلظت هگزافلومورون افزایش یافت، بیشترین مقدار در تیمار 4 مشاهده شد که با سایر تیمار‌ها تفاوت معنی دار داشت. تری‌گلیسرید در این تحقیق با افزایش میزان هگزافلومورون روند افزایشی نشان داد، ولی بین تیمار‌ها تفاوت معنی دار مشاهده نشد. گلوکز نیز با افزایش غلظت هگزافلومورون در تیمار‌های مورد مطالعه افزایش پیدا کرد، به طوری که بیشترین مقدار در تیمار 4 مشاهده شد که با سایر تیمار‌ها از تفاوت معنی دار برخوردار بود و تیمار 3 با تیمارهای 1 و 2 تفاوت معنی داری داشت. آنزیم‌های آسپارت آمینوترانسفراز (AST)، آلانین آمینوترانسفراز (ALT) و آلکالین فسفاتاز (ALP) با افزایش غلظت هگزافلومورون روند افزایشی داشتند، البته مقدار آنزیم AST در بین تیمارها تفاوت معنی دار نشان نداد، ولی ALT در تیمار‌ 4 نسبت به تیمار‌های 1 و 2 تفاوت معنی دار داشت و در مورد آنزیم ALT نیز بیشترین مقدار در تیمار 4 مشاهده شد. مقدار کلسیم سرم با افزایش غلظت هگزافلومورون روند کاهشی نشان داد ولی این کاهش تنها در تیمار 4 در مقایسه با سایر تیمارها تفاوت معنی داری داشت. مقدار فسفر سرم با افزایش غلظت هگزافلومورون افزایش یافت و تیمار 1 با تیمار‌های 3 و 4 تفاوت معنی دار نشان داد. نتایج حاصل از بررسی آسیب شناسی بافتی بیانگر آن بود که با افزایش غلظت هگزافلومورون میزان آسیب به بافت‌های کبد و کلیه افزایش پیدا کرد، به طوریکه بیشترین آسیب بافت کبد در تیمار 4 با علایم پرخونی و دژنرسانس واکوئولی سلول‌های کبدی با درجه‌ی متوسط، افزایش سلول‌های التهابی و هیپرپلازی مجاری صفراوی با درجه خفیف مشاهده گردید. بیشترین آسیب بافت کلیه در تیمار4 با علایم افزایش سلول‌های التهابی، دژنرسانس واکوئولی سلول‌های کلیوی و پرخونی با درجه متوسط دیده شد. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد هگزافلومورون برای ‌ماهی‌های کپورمعمولی از درجه سمیت متوسط برخوردار است و به دنبال افزایش غلظت و زمان مصرف هگزافلومورون آسیب های بافتی و مرگ و میر در ماهی‌های مورد مطالعه افزایش پیدا می‌کند.