تمدن کهن، غنی و پربار ایران در عرصه های مختلف هنر و فرهنگ، شاهکارهای بی نظیری به جهان ارزانی داشته و به همین دلیل و به خاطر انگیزه های آزمندانه هیچ وقت از تعرض، دستبرد و غارت مصون نبوده و هر روز شاهد ارتکاب جرایم گوناگون علیه میراث تاریخی، فرهنگی هستیم. یکی از این جرایم، «حفاری و کاوش غیرمجاز به قصد کشف میراث تاریخی، فرهنگی» است که سابقه ای طولانی در حیات تاریخ بشر دارد. از این رو حمایت از این میراث، خصوصاً حمایت کیفری همه جانبه، مورد توجه بیشتری قرار می گیرد . در این مقاله، ضمن پرداختن به ارکان تشکیل دهندۀ جرم حفاری وکاوش غیرقانونی و نقد و بررسی مواد قانونی مرتبط با این جرم، به این مهم می رسیم که؛ با ارتکاب هریک از افعال «حفاری» یا «کاوش» جرم مذکور تحقق می یابد. قانونگذار برای وسیله ای که مرتکب جرم به منظور انجام اعمال حفاری و کاوش غیرمجاز از آنها استفاده می کند موضوعیت و تاثیری قایل نشده است. قوانین کیفری ایران در حمایت از میراث تاریخی، فرهنگی در مقابل جرم مذکور، پاسخگوی همه مسایل مبتلاٌبه نمیباشد، از جمله اینکه تهیه، خرید، فروش و استفاده از نسخه های گنج یابی جرم نیست. لذا برای رهایی از این بحران، به ارایه راهکارهایی پرداخته شده است.
