با آن که صنایع و فنون بلاغی در خطبه های نهج البلاغه، اهتمام نخست امام علی (ع) نبوده، امّا این خطبه ها به روایت بلیغان بزرگ عرب، بر فراز بلاغت عربی قرار دارد. در این میان، ابن أبی الحدید معتزلی شارح بزرگ نهج البلاغه سخنان زیبایی در توصیف فصاحت و بلاغت خطبه های نهج البلاغه بیان کرده و به طور خاص، خطبه 221 امام (ع) را، به لحاظ بلاغی فراتر و فرازتر از هر خطبه یا هر کلام عربی دیگر دانسته است، حضرت (ع) این خطبه را پس از تلاوت آیه مبارکه (ألهاکم التکاثر حتی زرتم المقابر) ایراد نموده و در آن به بیان احوال مردگان در واپسین لحظات حیات و نیز حالات آن ها و اجساد آنان درون مقابر پرداخته اند؛ این مقاله با تکیه بر شیوه وصفی تحلیلی در صدد پژوهش و بیان نکات بلاغی این خطبه گرانقدر است. نتایج این مقاله نشان می دهد که این خطبه معدن فنون و صنایع بلاغی فراوانی بوده و در همه الفاظ آن، ائتلاف لفظ با معنا دیده می شود. علاوه بر این، استعاره با انواع مختلف خود از جمله استعاره تصریحیه تبعیه و نیز استعاره مکنیه و تشخیص و نیز صنایع بدیعی چونان انواع مختلف سجع و طباق ایجاب بیشترین بسامد را در میان آرایه های بلاغی موجود در این خطبه به خود اختصاص داده اند.
