نتایج موفقیت آمیز استفاده از خوشههای صنعتی در کشورهای صنعتی توجه بسیاری از مدیران و برنامه ریزان آموزشی و اقتصادی را به خود جلب کرده است. ازآنجاییکه این رویکرد تحت تأثیر آموزههای پست مدرن میباشد، آموزههای که حتی سیستمهای آموزشی ازجمله نحوه تربیت نیروی انسانی در آموزش عالی را تحت تأثیر قرار داده است ٬ بهگونهای که تلاش در جهت اصلاحات برنامه آموزشی و درسی جزو لاینفک سیاستگذاران آموزشی است. ویژگیهای این رویکرد را میتوان بهمانند مدل اوربیتالی در نظر گرفت که در هسته آن نفی فراروایت ها قرار داشته و بقیهی ویژگیها در اطراف آن بسته به میزان تأثیری که از ویژگی نفی فراروایت خواهند داشت به هسته نزدیکاند. دلیل این است که در فیزیک نیوتنی این طور تصور میشد که هر اتم ساختاری شبیه یک منظومه شمسی دارد و ˝ قبلاً الکترونها در مدارهای ثابت و مشخصی به دور هسته میچرخند؛ اما در نظریه کوانتوم چنین برداشتی را از اتم نداشته و از این دیدگاه الکترونها در یک مدار ثابت و مشخصی حرکت نمیکنند بلکه لحظهای در این نقطه و لحظهی دیگر در نقطهی دیگر قرار دارند. به عبارتی مکان الکترون را نمیتوان پیشبینی کرد. البته این پیشبینیناپذیری نه تنها در مورد الکترون بلکه در مورد سایر ذرات اتمی صدق میکند. لذا در این مقاله تحلیلشده است که در دیدگاه پست مدرن نیز ویژگی نفی فرا روایت در مرکز و بقیه ویژگیهای همانند الکترونها در اطراف هسته قرار دارند و نمیتوان مکان آن را به طور دقیق پیشبینی کرد و بسته به شرایط و موقعیت در جامعه ویژگی مکان متفاوتی خواهد داشت. حال با توجه به اهمیت خوشههای صنعتی در دنیای صنعتی معاصر به بررسی ارتباط این رویکرد و رشد و گسترش خوشه های صنعتی با ویژگیهای جدید مصرفکننده مدرن پرداختهشده است. سرانجام نتیجه گرفتهشده است که این ویژگیها بر عرضه و تقاضای کالا و خدمات و به دنبال آن بر عرضه و تقاضای انسانی و حتی نوع مهارت )مهارتهای خلاقیت ٬ نوآوری ٬ انعطافپذیری ٬ توانای کار تیمی و مهارت حل مسئله( موردنیاز در صنعت برای پاسخگویی به نیازها نیز اثر گذاشته است.
