1403/09/02
رضا شجری قاسم خیلی

رضا شجری قاسم خیلی

مرتبه علمی: استادیار
ارکید:
تحصیلات: دکترای تخصصی
اسکاپوس:
دانشکده: دانشکده علوم انسانی و اجتماعی
نشانی:
تلفن: 01135302657

مشخصات پژوهش

عنوان
کرسی ترویجی با عنوان تبارسازی در سده های میانه تاریخ ایران
نوع پژوهش
کرسی نظریه‌پردازی
کلیدواژه‌ها
تبارسازی، تاریخ ایران، سده های میانه
سال 1402
پژوهشگران امامعلی شعبانی ، رضا شجری قاسم خیلی ، هادی بیاتی ، سید حسن شجاعی دیوکلایی

چکیده

فرهنگ سیاسی ایران در سده‌های میانه اسلامی، انتساب خونی به ایران باستان و چهره‌‌های اسطوره‌ای ـ تاریخی آن را یکی از شرایط و ملزومات اساسی کسب مشروعیت، قدرت، و از همه مهمتر تداوم آن می‌دانسته است؛ فقدان آن نیز متقابلاً از آسیب‌ها و خطرات جدی هر حکومتی محسوب می‌گردید. لذا بخشی از دغدغه‌ها، توان ذهنی و در نتیجه اهتمام خاص حاکمان و متفکران پیرامونی شان، به سیاست جعل نسب و تبلیغ این امر اختصاص داشت. مساعی آنان اگرچه با تردید‌های جدی روبه‌رو می‌شد، لیکن تداوم این مقوله در تمام این سده‌ها و پیگیری مجدانه، خود بیانگر اثربخشی و تأثیرگذاری آن بر افکار عمومی این عصر و در راستای کسب مشروعیت است. در همین راستا سیاست تبارسازی از منظر کسب مشروعیت، مقابله با تحقیرها، توازن تباری با دیگر رقبا و نیز در پرتو بینش تاریخی جامعه ایرانی قابل تحلیل خواهد بود. حکومت‌های ایرانی با وقوف بر بینش سیاسی جامعه ایرانی، به اهمیت مساله پیشینه و نسب در فرآیند کسب و تداوم قدرت سیاسی و نیز فائق آمدن بر چالش‌های پیش رو، به خوبی واقف بودند. لذا بخشی از سیاست تبلیغی آنان، به جعل نسب و سود جستن از همه ابزارهای لازم در این خصوص معطوف می شد. البته علیرغم تداوم این مقوله در تمام این سده ها و پیگیری مجدانه حکومتها، مع الوصف همواره تردیدهای جدی نسبت به آن در منابع تاریخی به ثبت رسیده و یا در مرحله اعتبارسنجی، بدان به دیده شک و تردید نگریسته شده است. یافته های پژوهش حکایت از آن دارد که شرائط تاریخنگاری ایرانی، تضادها و شکاف تاریخی منابع پیرامون نسب حکومتها، خوداعترافی حاکمان و یا نظریه پردازان حکومتی، کاربردهای سیاسی سیاست تبارسازی، و از همه مهمتر طرح مقوله نسب در مقطعی خاص از عمر حکومتها و در نهایت تاکید برخی از اندیشمندان سیاسی این دوره بر ارزش «حسب» و نه «نسب» به عنوان معیار فضیلت، بر این فرضیه مهر تایید می زند که نسبهای موجود از حکومتها در منابع تاریخی در حقیقت یک تظاهر و جعل تاریخی است؛ با واقعیتهای تاریخی منطبق نبوده و صرفا در راستای پیشبرد منافع سیاسی صورت پذیرفته است.