در سال های بعد از استقلال کشورهای آسیای مرکزی، فرصتی پیش آمد تا محققان، به فراخور تخصص خود در بررسی های تاریخی، اقتصادی و اجتماعی از این جوامع، به کنکاش بپردازند. باوجودی که شهر باستانی مرو (در ترکمنستان) عمدتاً از سوی مورخین و مؤسسه های باستان شناسی موردتوجه و تحقیق قرار گرفته است، اما شناخت ماهیت دگرگونی شهر در طول دوره های مختلف تاریخی و تبیین نقش نیروهای تأثیرگذار درونی و بیرونی در این دگرگونی کمتر موردتوجه بوده است. در پژوهش حاضر، روش تحقیق از نوع توصیفی-تحلیلی و داده های موردنیاز از طریق روش اسنادی–کتابخانه ای و بازخوانی جدیدترین تصاویر پهپادی به دست آمده است. نتایج حاصل نشان می دهد که این شهر در هزاره اول قبل از میلاد جزء ایالت های هخامنشی و در دوره های مختلف تاریخی، توسعه فیزیکی یافته و نام های متعددی به خود گرفته است. در شکل گیری این شهر، دلتای رود مرغاب به لحاظ تأمین آب و خاک حاصلخیز نقش مهمی داشته است. نیروهای تأثیرگذار بیرونی ازجمله لشکرکشی و استقرار امپراتوری های هخامنشی، اسکندر مقدونی و جانشینان او، ورود اسلام به منطقه و حمله مغول همگی در رونق و یا رکود این شهر به مثابه یکی از چهار شهر بزرگ خراسان در دوران اسلامی، تأثیرگذار بوده است. همچنین عبور راه اصلی ابریشم بر اهمیت تجاری آن افزود و نیز مرو، مرکز خلافت عباسیان در شرق و مقر حکومت سلجوقیان بود. جمعیت شهر در دوره های پررونق تا 200 هزار نفر نیز رسید و بعد از حمله مغول، این شهر به کلی تخریب گردید و هرگز به دوران باشکوه خود بازنگشت.
