منطق مکالمه محصول اندیشه میخاییل باختین، نظریه‌پرداز حوزه علوم انسانی در قرن بیستم است. این دیدگاه بر برقراری تعامل دائمی میان نظرگاه‌های متن، مؤلّف و مخاطب تأکید می‌کند و این که شناخت واقعی تنها از لابه لای شراکت‌ها، تفاوت‌ها و نقیضه‌های معانی این سه عنصر حاصل می‌شود. از نظر او، سخن سرشت مکالمه‌ای دارد و این مکالمه‌گرایی نیز به شکل تام در گونه ادبی رمان بازتاب می‌یابد؛ زیرا رمان، عرصه بازتاب زبان‌ها، صداها و سبک‌های گوناگون است. بنابر این رمان ماهیتاً چندمفهومی است. از این رو زمینه اصلی مطالعات باختین است. در این جستار تلاش شده که تاریخ بیهقی اثر ابوالفضل بیهقی، بنا بر سرشت رمان‌گونه آن در گستره منطق مکالمه مورد پژوهش قرارگیرد. روش پرداختن به این پژوهش، اثباتی-تحلیلی است و به مؤلّفه‌های شاخص مکالمه‌ای همچون دوصدایگی، دگرمفهومی، کرونوتوپ و ذکر مصادیق آن؛ ازجمله پوشیده‌گویی، محاکات و دیالکتیک پرداخته می‌شود.
