رضا اسماعیلی

خصوصیات مورفولوژی رودخانهها به واسطه ویژگیهای دینامیکی آنها همواره دچار تغییرات هستند. تغییرات در الگو، نیمرخ عرضی و طولی رود میتواند نقش مهمی در پهنهبندی و تهیه نقشه خطر سیل داشته باشد. منطقه مورد مطالعه در این تحقیق، قسمت پایکوهی و جلگهای رودخانه بابلرود در استان مازندران است که هشت بازه از این رودخانه در مجموع به طول 5/10 کیلومتر به عنوان نمونه از موقعیتهای مختلف انتخاب شدند و با استفاده از شاخص دینامیک مورفولوژیکی رودخانه )MDI ) مورد مطالعه قرار گرفتند. هدف این پژوهش، طبقهبندی دینامیک مورفولوژیکی رودخانه و بررسی ارتباط آن با متغیرهای محیطی بوده است. روش MDI بخشی از چارچوب IDRAIM است که سه گروه از شاخصها شامل مورفولوژی و فرایندها، شاخصهای مصنوعی و تعدیل رود را مورد ارزیابی قرار میدهد. مقدار MDI در منطقه مورد مطالعه از 64.0 در بازههای باالدست تا 14.0 در بازههای پایین دست متغیر بوده است که نشان دهنده کاهش دینامیک مورفولوژیکی رود از باالدست به سمت پایین دست رود است. نقشههای ژئومورفولوژی رود و مقادیر MDI باال در بازههای 1 تا 4 نشان دهنده پویایی مورفولوژیکی زیاد آنها است و تهیه نقشه خطر سیل باید با توجه به روند تغییرات پالن و ابعاد کانال رود انجام شود. عرض فعال رودخانه و درجه محدودیت رود به ترتیب ضریب همبستگی 92.0 -و 78.0 -با شاخص MDI داشتهاند که نشان میدهد با افزایش هریک از این دو متغیر دینامیک مورفولوژیکی رود کاهش یافته است. متغیرهای ارتفاع، شیب و شاخص محدودیت کانال هم به ترتیب ضریبهای همبستگی 68.0 ،62.0 و 78.0 با مقدار MDI داشتهاند که بیانگر افزایش دینامیک مورفولوژیکی کانال با افزایش این متغیرها بوده است.